Από τη Μάραθα στη Βώνη: Βιασμοί ως όπλο πολέμου… της Sevgul Uludag

thumbnail

Έχουμε μαζευτεί στην εσωτερική αυλή του British Council στην παλιά Λευκωσία – συμμετέχουμε σε εκδήλωση «περιθωρίου» (“fringe” event) στο πλαίσιο της μεγαλύτερης παγκόσμιας συνάντησης για τον «Τερματισμό της σεξουαλικής βίας σε συγκρούσεις», δηλαδή το βιασμό ως όπλο πολέμου… Τη ίδια μέρα που συναντόμαστε στο British Council πραγματοποιείται ένα συνέδριο στο Λονδίνο που διοργάνωσε η Γραμματεία Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου μαζί με την Υπηρεσία Προσφύγων των ΗΕ. Η Γραμματεία Εξωτερικών του ΗΒ έχει ζητήσει από τις πρεσβείες της σε όλο τον κόσμο να κάνουν εκδηλώσεις «περιθωρίου» την ίδια μέρα με τη συνάντηση στο Λονδίνο και μου έχει ζητηθεί να μιλήσω – κατ’ ακρίβεια είμαι η μόνη ομιλήτρια στο θέμα από την Κύπρο διότι η Ελληνοκύπρια ομιλήτρια αρρώστησε και δεν τα κατάφερε να έρθει… |Στο τέλος της εκδήλωσης στο British Council δύο Ελληνοκύπριοι ηθοποιοί θα διαβάσουν κάποιες μαρτυρίες.

Στο τέλος της παγκόσμιας συνάντησης θα υιοθετηθεί μια «Διακήρυξη Δέσμευσης για Τερματισμό της Σεξουαλικής Βίας σε Συγκρούσεις» – επιθυμούν όπως η σύνοδος να «δημιουργήσει μια αίσθηση μη αναστρέψιμης κατεύθυνσης προς τον τερματισμό της χρήσης του βιασμού και της σεξουαλικής βίας σε συγκρούσεις». Επιθυμούν όπως η σύνοδος να προσδιορίσει συγκεκριμένες δράσεις από την διεθνή κοινότητα σε τέσσερεις τομείς που θεωρούν ότι είναι αναγκαία μεγαλύτερη πρόοδος. Αυτοί οι τέσσερεις τομείς είναι:
– Βελτίωση της διερεύνησης / τεκμηρίωσης σεξουαλικής βίας σε συγκρούσεις,
– Παροχή μεγαλύτερης στήριξης και βοήθειας και αποκατάστασης για τους επιζώντες σεξουαλικής βίας, συμπεριλαμβανομένων παιδιών,
– Εξασφάλιση ότι η ανταπόκριση στη σεξουαλική βία και τη βία σε σχέση με το φύλο και η προώθηση της ισότητας των φύλων είναι πλήρως ενσωματωμένες σε όλες τις προσπάθειες για ειρήνη και ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του τομέα της ασφάλειας και δικαιοσύνης
– Βελτίωση του διεθνούς στρατηγικού σχεδιασμού.

Στην πραγματικότητα είναι η πρώτη φορά που θα συζητήσουμε δημόσια στην Κύπρο το βιασμό ως όπλο πολέμου – η κάθε κοινότητα στην Κύπρο βλέπει τον εαυτό της ως το «θύμα» έτσι ποτέ δεν μιλά για αυτά που οι ίδιοι έκαναν στους άλλους, άρα αυτή είναι στην πραγματικότητα η πρώτη φορά που θα παρουσιάσω την «εικόνα» και από τις δύο κοινότητες και θα μιλήσω για το πώς ο βιασμός και η απειλή του βιασμού έχει χρησιμοποιηθεί στα τελευταία τουλάχιστον 50 χρόνια στην σύγκρουση στην Κύπρο… Εφόσον υπάρχει περιορισμός χρόνου για την παρουσίαση μου, έπρεπε να «επιλέξω» εκείνους τους βιασμούς που ήταν συνδεδεμένοι με δολοφονίες και εξαφανίσεις ή μαζικούς σκοτωμούς παρόλο που οι υπόλοιπες πληροφορίες που έχω μαζέψει είναι εξίσου σημαντικές και εξίσου οδυνηρές και σοκαριστικές… Στην πραγματικότητα, ως ερευνητική δημοσιογράφος, είχα το σοκ της ζωής μου όταν ανακάλυψα τους βιασμούς αυτούς ενώ ερευνούσα για τους «αγνοουμένους»… Μετά την εναρκτήρια ομιλία από τον Matthew Kidd, τον Βρετανό Ύπατο Αρμοστή, και την ομιλία του Damtew Dessalegne, επικεφαλή της Υπάτης Αρμοστείας των ΗΕ για τους Πρόσφυγες, όπως επίσης και την ομιλία της Clare Seddon από την World Vision International, λαμβάνω το λόγο με μια παρουσίαση με φωτογραφίες από την Αγία Μαρίνα, τη Μαράθα-Σανταλάρη-Αλόα, την Άσσια, την Τόχνη, το Παλαίκυθρο ενώ λέω τις ιστορίες βιασμών που είχα μαζέψει τα τελευταία 14 χρόνια… Θέλω να μοιραστώ με τους αναγνώστες μου τα κυριότερα σημεία από την ομιλία μου, αφού πιστεύω ότι είναι σημαντικό να δούμε το κοινό μας παρελθόν αν θέλουμε να κτίσουμε ένα κοινό μέλλον όπου μπορούμε να δουλέψουμε μαζί ώστε να πάψει να υπάρχει ο «βιασμός ως όπλο πολέμου» ή ακόμα και ως «απειλή»… Αυτά είναι που είπα στην αυλή του British Council:

«Οι δύο κύριες κοινότητες του νησιού ποτέ δεν συζήτησαν μαζί το «βιασμό ως όπλο πολέμου» αφού η κάθε πλευρά βλέπει τον εαυτό της ως «θύμα» και κατηγορεί την «άλλη πλευρά» για όλα τα εγκλήματα, μιλά μόνο για «αυτά που υπέστηκε» και παραμένει σιωπηλή για αυτά που έκανε «στην άλλη πλευρά» στη διάρκεια της σύγκρουσης. Αφού ο «βιασμός» είναι ακόμα θέμα «ταμπού», οι άνθρωποι έτσι κι αλλιώς τείνουν να αποφεύγουν να το συζητούν δημόσια.
Στη διάρκεια της έρευνας για τους «αγνοουμένους» έχω ανακαλύψει «βιασμούς ως όπλο πολέμου» και είχα το μεγαλύτερο σοκ ως ερευνητική δημοσιογράφος όταν ανακάλυψα πόσο κοινό ήταν το γεγονός αυτό.

Λόγω του περιορισμού χρόνου της ομιλίας μου, δεν θα απαριθμήσω όλους τους βιασμούς μεταξύ 1963-74 αλλά μόνο εκείνους τους βιασμούς που ήταν συνδεδεμένοι με μαζικούς σκοτωμούς και τις απειλές για βιασμό.

Μια ομάδα ορισμένων Ελληνοκυπρίων από την Κοκκινοτριμιθιά μετά από ένα μαζικό σκοτωμό κάποιων Τουρκοκυπρίων στον Άγιο Βασίλειο στο τέλος του 1963, πήγε στο διπλανό μιχτό χωριό Αγία Μαρίνα όπου Τουρκοκύπριοι και Μαρωνίτες Κύπριοι ζούσαν μαζί ειρηνικά και αρμονικά. Ήθελαν να σκοτώσουν τους Τουρκοκύπριους του χωριού αλλά ο ιερέας της εκκλησίας του Προφήτη Ηλία Πάτερ Αντρέας κατάφερε να αποτρέψει αυτή την ενδεχόμενη σφαγή. Είπε «Αυτό είναι μιχτό χωριό, ζούμε ειρηνικά με τους Τουρκοκύπριους, πρώτα θα πρέπει να με σκοτώσετε εμένα…» και κατάφερε να αποτρέψει το σκοτωμό των Τουρκοκυπρίων του χωριού αυτού. Η ομάδα από την Κοκκινοτριμιθιά αναστατώθηκε που δεν τα κατάφεραν και ένα βράδυ πήραν ορισμένους πολύ νεαρούς Μαρωνίτες μαζί τους και πήγαν σε κάποια τουρκοκυπριακά σπίτια στο χωριό και προσπάθησαν να βιάσουν κάποια πολύ νεαρά Τουρκοκύπρια κορίτσια… Οι Τουρκοκύπριοι έφυγαν από το χωριό για να σώσουν τη ζωή τους και ποτέ δεν επέστρεψαν στο χωριό αυτό. Το 1974 αυτό το χωριό έγινε στρατιωτικό χωριό και οι Μαρωνίτες επίσης δεν μπορούν να επιστρέψουν εδώ.

Το 1974 κάποιες ομάδες της ΕΟΚΑ Β από την Πηγή Περιστερώνας και τα γύρω χωριά συνέλαβαν όλους τους άντρες της Μαράθας, του Σανταλλάρη και της Αλόας, τριών τουρκοκυπριακών χωριών και τους έστειλαν αιχμάλωτους στη Λεμεσό. Από τις 20 Ιουλίου μέχρι τις 14 Αυγούστου 1974 βίαζαν επανειλημμένα τις γυναίκες και τα κορίτσια αυτών των τριών χωριών. Το πρωί της 14ης Αυγούστου 1974 όταν ξεκίνησε η δεύτερη φάση της επιχείρησης της Τουρκίας πανικοβλήθηκαν και σκότωσαν 126 άτομα, στην πλειονότητα γυναίκες και παιδιά – δεν ήθελαν να αφήσουν πίσω μάρτυρες στους βιασμούς τους και δεν λυπήθηκαν καν βρέφη ηλικίας μόνο μερικών μηνών, σκοτώνοντας τους όλους και θάβοντας τους σε μαζικούς τάφους.

Το 1974 παρόμοια πράγματα συνέβηκαν στην Άσσια – ενώ οι άντρες και οι γυναίκες χωρίστηκαν, έβαλαν κάποιους από τους Ελληνοκύπριους άντρες σε δύο λεωφορεία και έγιναν «αγνοούμενοι». Οι γυναίκες και τα νεαρά κορίτσια βιάστηκαν από κάποιους Τουρκοκύπριους από τα γειτονικά χωριά, όπως την Αφάνεια και τη Μόρα. Ο ποιητής Χριστόφορος Σκαρπάρης από την Άσσια μας είπε για τους βιασμούς αυτούς στη διάρκεια μιας συνέντευξης.
Το 1974 έγιναν φρικτοί βιασμοί στο χωριό Βώνη. Η Βώνη είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο αιχμαλώτων και πολλοί Ελληνοκύπριοι είχαν μαζευτεί εδώ, στην αρχή όλοι κρατούνταν στην εκκλησία. Σύμφωνα με ορισμένους Ελληνοκύπριους με τους οποίους μίλησα, κάποιοι Τουρκοκύπριοι βίασαν νεαρά κορίτσια «στο πιο ιερό μέρος της εκκλησίας». 36 πολύ νεαρά κορίτσια στάλθηκαν στο νότιο μέρος του νησιού για έκτρωση αφού έμειναν έγκυες μετά τους βιασμούς.

Στην Τόχνη το 1974, βλέπουμε ένα παρόμοιο σκηνικό: οι Τουρκοκύπριοι άντρες αιχμαλωτίστηκαν και τους έβαλαν σε δύο λεωφορεία και έγιναν «αγνοούμενοι» ενώ μάζεψαν ορισμένα νεαρά Τουρκοκύπρια κορίτσια σε ένα σπίτι και βιάστηκαν από κάποιους Ελληνοκύπριους. Κάτω από έκτακτες συνθήκες και μέτρα, γυναίκες των οποίων οι σύζυγοι έγιναν «αγνοούμενοι» μεταφέρθηκαν στο βόρειο μέρος του νησιού και τώρα ζουν στο χωριό Βουνό. Το χωριό αυτό είναι γνωστό επίσης ως το «χωριό των χηρών»… Οστά από τους συζύγους τους από το πρώτο λεωφορείο βρέθηκαν στη Γεράσα και από το δεύτερο λεωφορείο στην Παρεκκλησιά – οι εκταφές συνεχίζονται στην Παρεκκλησιά.

Στο Παλαίκυρθο κάποιοι Τουρκοκύπριοι από την Επηχώ πρώτα έκλεψαν τις αγελάδες της οικογένειας Σουππουρή και μετά επέστρεψαν και ζήτησαν λεφτά και τους έδωσαν. Οι οικογένειες Λιασή και Σουππουρή μαζεύτηκαν σε ένα σπίτι. Μετά βίασαν τις γυναίκες και τα νεαρά κορίτσια και ακριβώς όπως η ΕΟΚΑ Β στη Μαράθα-Σανταλλάρη-Αλόα, τους σκότωσαν όλους, στην πλειονότητα γυναίκες και παιδιά, έτσι ώστε να μην αφήσουν πίσω μάρτυρες. Πίσω και από αυτή τη σφαγή ήταν βιασμοί.

Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν πολλοί βιασμοί στην Καρπασία και ο βιασμός χρησιμοποιείτο ως απειλή για να εξαναγκάσουν τον ελληνοκυπριακό πληθυσμό να εγκαταλείψει την Καρπασία. Αυτοί που διέπραξαν βιασμούς ποτέ δεν τιμωρήθηκαν, ούτε στην τουρκοκυπριακή, ούτε στην ελληνοκυπριακή κοινότητα.
Ανακάλυψα όλες τις πληροφορίες για τους βιασμούς ενώ ερευνούσα για τους «αγνοουμένους». Ελπίζω ότι με τη στήριξη της διεθνούς κοινότητας θα μπορούμε να τα τεκμηριώσουμε. Ο διάσημος Άγγλος συγγραφέας James Burke έγραψε «Γιατί να κοιτάζουμε στο παρελθόν όταν κτίζουμε το μέλλον; Διότι δεν υπάρχει κάτι άλλο στο οποίο μπορούμε να κοιτάξουμε…» Και αυτό είναι το κοινό μας παρελθόν…»

(Ιούλης 2014)