Ύφεση με θηλυκό πρόσημο: Η πανδημία πλήττει περισσότερο τις γυναίκες

thumbnail

Της Ελένης Ευαγόρου, Κοινωνιολόγος, Μέλος Γενικού Συμβουλίου ΠΟΓΟ

Ολόκληρη η ανθρωπότητα παρακολουθεί εδώ και σχεδόν ένα χρόνο τις εξελίξεις αναφορικά με την πανδημία COVID-19. Η πανδημία έχει μέχρι στιγμής οδηγήσει στο θάνατο 1,4 εκατομμύρια ανθρώπους και έχει παρασύρει στο πέρασμα της πολλά από αυτά που μέχρι σήμερα γνωρίζαμε ενώ η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται ενώπιον μιας νέας κρίσης. 

Παρά το γεγονός ότι οι επιπτώσεις της πανδημίας δεν έχουν διερευνηθεί εκτενώς καθότι βρίσκεται σε εξέλιξη, εντούτοις ήδη η κρίση που έχει επιφέρει έχει χαρακτηριστεί ως «ύφεση με θηλυκό πρόσημο» (στα Αγγλικά “pink collar recession”). Ο χαρακτηρισμός αυτός χρησιμοποιήθηκε από κοινωνιολόγους και οικονομολόγους οι οποίοι έχουν εντοπίσει πως οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι εμφανώς μεγαλύτερες στις γυναίκες. Πέραν της αυξημένης ενδοοικογενειακής βίας, θύματα της οποίας είναι στις πλείστες περιπτώσεις γυναίκες, η πανδημία προκάλεσε στις γυναίκες μεγάλα προβλήματα στην εργασία, την οικογενειακή ζωή και στο συνδυασμό των δύο, ειδικά σε όσες ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες και τα χαμηλά οικονομικά στρώματα.

Σύμφωνα με έρευνα των Alon κ. ά (2020)[1], οι γυναίκες ανά το παγκόσμιο κατέχουν τις περισσότερες θέσεις εργασίας σε τομείς που έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την πανδημία. Ανάμεσα σε άλλους το λιανικό εμπόριο, η εκπαίδευση, ο τουρισμός και οι υπηρεσίες φροντίδας. Μάλιστα, φαίνεται πως οι γυναίκες έχουν λιγότερες ευκαιρίες να εργαστούν μέσω τηλεργασίας καθώς οι τομείς που εργάζονται δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Ως εκ τούτου, πολλές γυναίκες είδαν τους μισθούς τους να μειώνονται ενώ άλλες έμειναν προσωρινά ή οριστικά άνεργες. Μάλιστα, καταγράφεται ότι οι γυναίκες για να μπορέσουν να επιβιώσουν, οι ίδιες και οι οικογένειες τους έχουν προβεί σε δανεισμό ή έχουν ξοδέψει τις οικονομίες που μάζευαν για χρόνια.

Σύμφωνα με το τμήμα των Ηνωμένων Εθνών για τις Γυναίκες (UN Women)[2], η πανδημία έχει αυξήσει τις υποχρεώσεις των γυναικών στην «Δεύτερη Βάρδια»[3], όρος που χρησιμοποιήθηκε για να ορίσει όλες εκείνες τις εργασίες που έχουν να κάνουν οι γυναίκες, πέρα από την εργασία για την οποία πληρώνονται,  οι οποίες αφορούν τη φροντίδα του νοικοκυριού, των παιδιών και των ηλικιωμένων. Με αυτό τον τρόπο υπογραμμίζεται το  γεγονός ότι ο φόρτος αυτών των εργασιών συνιστά δεύτερη δουλειά για τις γυναίκες, η οποία ούτε αναγνωρίζεται θεσμικά, ούτε πληρώνεται.

H πανδημία προκάλεσε το κλείσιμο των σχολείων και των δομών φροντίδας παιδιών ανά το παγκόσμιο. Το γεγονός αυτό, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, είχε ως αποτέλεσμα οι γυναίκες, να έχουν περισσότερες ευθύνες, όχι μόνο για τη φροντίδα και την απασχόληση των παιδιών αλλά και για την εκπαίδευση τους, ακόμη και στις περιπτώσεις που οι άντρες βρίσκονται στο σπίτι. Επιπρόσθετα, το κλείσιμο των σχολείων ανάγκασε πολλές γυναίκες να παραιτηθούν από τη δουλειά τους και να αναλάβουν την φροντίδα και τη φύλαξη των παιδιών τους. Το ποσοστό γυναικών που αναγκάστηκαν να παραιτηθούν εξαιτίας αυτής της νέας ανάγκης είναι συντριπτικά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο ποσοστό των αντρών. 

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών υπολογίζει ότι ως αποτέλεσμα του COVID-19, 135 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πρόκειται να βρεθούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, με τις γυναίκες που βρίσκονται ενώπιον αυτού του κινδύνου να είναι πολύ περισσότερες σε σχέση με τους άντρες. Μάλιστα, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ενάντια στη Φτώχεια αναφέρει πως σύμφωνα με έρευνα του οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να έρθουν αντιμέτωπες με τη φτώχεια και κάνει λόγο  για «εκθήλυνση», λόγω της έμφυλης λειτουργίας της αγοράς εργασίας, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας. Το χάσμα αμοιβών και συντάξεων ανάμεσα στα φύλα, οι επισφαλείς εργασιακές θέσεις, η ανεργία που κτυπά περισσότερο τις γυναίκες και οι περιορισμένες κρατικές δαπάνες είναι μόνο μερικοί από τους παράγοντες που θέτουν τις γυναίκες στην επισφαλή αυτή θέση.

Η σύνοψη όλων αυτών δείχνει ξεκάθαρα πως οι γυναίκες, βρίσκονται ξανά ενώπιον νέων προκλήσεων. Το Γυναικείο Κίνημα επιβάλλεται σήμερα, να αγωνιστεί σθεναρά ενάντια σε όλα όσα πλήττουν τις γυναίκες. Ενάντια στις στερεότυπες αντιλήψεις που τους στερούν την ελευθερία και στο εκμεταλλευτικό σύστημα που τις συνθλίβει. Να διεκδικήσει και να πάρει τη θέση που ανήκει στο «άλλο μισό του ουρανού». Από αυτό τον αγώνα  δεν πρέπει και δεν μπορεί να λείψει καμιά.

[1] Alon T., Doepke M., Olmstead-Rumsey J., Tertilt M. (2020) The Impact of COVID-19 on Gender Equality, National Bureau of Economic Research, Working Paper 26947, available at https://www.nber.org/system/files/working_papers/w26947/w26947.pdf

[2] United Nations (2020) Policy Brief: The impact of COVID-19 on Women, available at https://www.unwomen.org//media/headquarters/attachments/sections/library/publications/2020/policy-brief-the-impact-of-covid-19-on-women-en.pdf?la=en&vs=1406

[3] Hochschild, A. R. (2003) The Second Shift. New York: Penguin Books, 2003