Το καθεστώς έκτακτης ανάγκης, η βία της κυρίαρχης εξουσίας και η ευθύνη της Αριστεράς

Της Βαλεντίνας Λοίζίδου, Εκπαιδευτικού, Επαρχιακής Γραμματέας ΠΟΓΟ Λεμεσού

Τα μέτρα έκτακτης ανάγκης που επέβαλε η κυβέρνηση λόγω της πανδημίας του κορονοϊού αποτελούν την πιο έντονη άσκηση βιοεξουσίας που έχουμε μέχρι τώρα ζήσει. Παρατήρηση, ταξινόμηση, πειθαρχία. Πειθαρχία των σωμάτων. Εξουσία επί των σωμάτων. Σε περιόδους ασφάλειας και ειρήνης η βιοεξουσία λειτουργεί απαρατήρητη και αποτελεί έναν οδηγό για την λειτουργία της κυρίαρχης εξουσίας σε σχέση με τα δικαιωμάτα του πολίτη. Σε περιόδους κρίσης η βιοπολιτική παίρνει τα ηνία και η κυρίαρχη εξουσία γίνεται το μέσο επιβολής των σκοπών της. Σκοπών που προτάσσουν ως αναγκαιότητα – σε αυτό το καθεστώς εξαίρεσης, την αυστηρότερη δυνατή πειθάρχηση της συμπεριφοράς και τον εκτεταμένο έλεγχο της ζωής.

Οπως υποστηρίζει ο Foucault, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή άσκηση της βιοπολιτικής είναι η συγκατάθεση του υποκειμένου στο οποίο ασκείται – με τρόπο ωστόσο που να αισθάνεται ελεύθερο και αυτόνομο.

Στα μέτρα που εφαρμόζει η κυβέρνηση για αναχαίτηση της εξάπλωσης του κορονοϊού, γίνεται παρά ποτέ άλλοτε ορατή η συνέργεια της κρατικής/ κυρίαρχης εξουσίας και της βιοεξουσίας. Το κράτος ασκεί την κυρίαρχη εξουσία του να επιβάλει κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καταργεί ή/και περιορίζει όλα τα ατομικά δικαιώματα που προνοούνται από την κοινωνική σύμβαση κράτους και πολίτη, ωστόσο το κάνει με την συγκατάθεση των πολιτών, για να υπερασπίσει τη ζωή του συνόλου. Η βιοπολιτική κινητοποιεί την κυρίαρχη εξουσία.  

Πριν από την εμφάνιση της πανδημίας, το μεταναστευτικό αποτελούσε καζάνι που βράζει και ως θέμα μονοπολούσε τους τηλεοπτικούς μας δέκτες για να καλλιεργήσει και να προετοιμάσει την συγκατάθεση των πολιτών στην «ρύθμιση» του. Μέσα σε μια εβδομάδα «το αφήγημα» άλλαξε ωσάν να εξαφανίστηκαν εν μία νυκτί οι μετανάστες που «απειλούσαν» το εθνικό μας σώμα. Η πανδημία μετάτόπισε τον κίνδυνο από τον μετανάστη στον διπλανό μας.

Απαραίτητη προϋπόθεση για να θεμελιωθεί η κρατική/ κυρίαρχη εξουσία είναι να εξασφαλίσει τη συναίνεση των πολιτών – τα σώματα τα οποία καλείται να εξουσιάσει. Στα πλαίσια της πολιτότητας συνομολογείται η κοινωνική σύμβαση που ρυθμίζει εξουσία και δικαιώματα καθορίζοντας τη νοητή γραμμή προστασίας που το κράτος δεν μπορεί να παραβιάσει. Έχουμε έτσι την εξουσία από τη μία πλευρά και τον πληθυσμό από την άλλη. Η νοητή γραμμή, ο πήχης καθορίζεται από τα δικαιώματα (ατομικά, συλλογικά, θεμελιώδη) και το δίκαιο που τα υπερασπίζεται ή/ και τα εφαρμόζει. Ο πήχης ανεβοκατεβαίνει ανάλογα με το καθεστώς, τις κυβερνήσεις, την ιδεολογία, τις πολιτικές. Όσο αυξάνονται τα δικαιώματα τόσο περιορίζεται η εξουσία – και το αντίθετο. Τα δικαιώματα καθίστανται έτσι το μοναδικό μέσο περιορισμού της εξουσίας.

Η κυβέρνηση από την αρχή της πανδημίας παραβιάζει όλα τα βασικά ατομικά, πολιτικά και οικονομικά δικαιώματα και περιορίζει τη δημοκρατία. Ο υπεύθυνος πολίτης συναινεί και συμμορφώνεται για να μην θέσει σε κίνδυνο τις ζωές των οικείων του ή των συμπολιτών του. Ενόσω συμβαίνει αυτό, η κυβέρνηση προχωρά σε ενέργειες καταστολής της όποιας αντίδρασης σχετικής ή άσχετης με τον προσωρινό περιορισμό των δικαιωμάτων. Οι  απαγορεύσεις των διαδηλώσεων και η βίαιη καταστολή της ελευθερίας της έκφρασης αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου και θέτουν σε κίνηση τις λειτουργίες ενός βαθύτατα αυταρχικού και φασιστικού κράτους.

Η Αριστερά έχει καθήκον να παρεμβαίνει δυναμικά όταν παραβιάζονται δικαιώματα. Τα δικαιώματα αποτελούν την μόνη άμυνα κατά της κυρίαρχης εξουσίας. Η καταστολή της ελευθερίας της έκφρασης δεν μπορεί και δεν πρέπει να περιβάλλεται με κοινωνική αποδοχή. Η συμμόρφωση με τα μέτρα δεν προυποθέτει την αποδοχή ούτε και συναινεί στην επέκταση τους μετά τη λήξη της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Η Αριστερά παίρνει όρους εντολής από την κοινωνία να αμύνεται και να αντιστέκεται για να διασφαλίσει ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν δικαιώματα. Τα δικαιώματα επιβιώνουν μόνο λόγω της επίκλησης και χρήσης τους. Η Αριστερά οφείλει να αντιδρά για να αποτρέψει τον μετασχηματισμό της σημερινής βιοπολιτικής εξαίρεσης σε αυριανή κανονικότητα.

Για να έχουν οποιαδήποτε μετρήσιμη αξία οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας της ευρύτερης Αριστεράς επιβάλλεται η συσπείρωση. Η περίοδος κρίσης που διανύουμε πέρα από το σοβαρό αντίκτυπο που έχει στον κοινωνικό ιστό και την οικονομική ευημερία των πολιτών επιδεινώνει τη συστημική νομιμοποίηση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και φασιστικών νοοτροπιών της δεξιάς. Ο κατακερματισμός των δυνάμεων της αντιπολίτευσης, η απαξίωση, η αποχή εξυπηρετούν αλλότρια και υποκινούμενα συμφέροντα που καθοδηγούνται από τον φόβο μιας γενικευμένης αντίδρασης και ενδυνάμωσης της Αριστεράς. Αυτοί είναι άλλωστε οι μηχανισμοί της εξουσίας. Ας δούμε λοιπόν κατάματα το τέρας, ας συστρατευτούμε τώρα για αυτά που μας ενώνουν και ας εργαστούμε παράλληλα για να γεφυρώσουμε και αυτά που μας χωρίζουν.