Ο ρόλος των κομμουνιστών στην πάλη για την ισοτιμία και τη χειραφέτηση των γυναικών (26.03.2010)

Ομιλία στο Διεθνές Σεμινάριο Κομμουνιστικών κι Εργατικών Κομμάτων που οργάνωσε το ΚΚΕ στις Βρυξέλλες, στις 26 Μαρτίου 2010, από τη ΓΓ της ΠΟΓΟ, μέλος της ΚΕ του ΑΚΕΛ και βουλευτή Σκεύη Κουκουμά 

Αγαπητές συντρόφισσες, Αγαπητοί σύντροφοι,

Θέλω κατ’ αρχήν να ευχαριστήσω το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας για την πρόσκληση τους να συμμετέχουμε στο σημερινό Διεθνές Σεμινάριο. Από μέρους της Κεντρικής  Επιτροπής του ΑΚΕΛ συγχαίρουμε ειλικρινά τους Έλληνες συντρόφους για αυτή τη σημαντική πρωτοβουλία τους η οποία αφ’ ενός συμβάλλει στην ποιοτική αναβάθμιση του διεθνούς συντονισμού των κομμουνιστικών κι εργατικών κομμάτων και αφ’ ετέρου αναδεικνύει το γυναικείο ζήτημα σε μια κρίσιμη, για τη θέση και τα δικαιώματα της εργαζόμενης γυναίκας, περίοδο.

Αυτή η πρωτοβουλία συμπίπτει με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την καθιέρωση της Διεθνούς Μέρας της Γυναίκας μετά από πρόταση της Κλάρα Τσέτκιν, μιας κορυφαίας φυσιογνωμίας του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος, προς τη Β΄ Διεθνή Συνδιάσκεψη των σοσιαλιστριών γυναικών. Η επιλογή της 8ης του Μάρτη, προς τιμή της αιματοβαμμένης απεργιακής διαδήλωσης των εργατριών της Νέας Υόρκης το 1857, συμπυκνώνει το ταξικό- ιδεολογικό περιεχόμενο και προσανατολισμό που πρέπει να έχει η πάλη για τη γυναικεία χειραφέτηση.

Θα ήθελα με την ευκαιρία να σταθώ στο σημείο αυτό και να θίξω την προσπάθεια που γίνεται -τις τελευταίες δύο δεκαετίες κυρίως- από τις αστικές πολιτικές δυνάμεις και τους μηχανισμούς τους- για να αλλοιωθεί το περιεχόμενο της Διεθνούς Μέρας της Γυναίκας. Επιχειρείται να μετατραπεί σε γιορτή με την οποία όλες και όλοι πανηγυρίζουν για την εκπλήρωση της ισότητας ή ακόμα να υποβιβαστεί, με τη βοήθεια της βιομηχανίας του lifestyle σε ευκαιρία για γυναικεία πάρτι. Θα ήθελα να επαναλάβω και από αυτό το βήμα ότι η 8^η του Μάρτη δεν αφιερώνεται γενικώς κι αορίστως σε κάθε γυναίκα. Οι αγώνες και οι κατακτήσεις που συμβολίζει και συμπυκνώνει η Διεθνής Μέρα της Γυναίκας δεν ήταν αγώνες όλων των γυναικών, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης και ιδεολογίας. Και δεν θα μπορούσε να συμβαίνει κάτι τέτοιο άλλωστε γιατί άλλη ανισοτιμία βιώνει η γυναίκα της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων κι άλλα νιώθει η κυρία των αστικών σαλονιών. Άλλους «αγώνες» κάνουν οι γυναίκες-μεγαλοεπιχειρηματίες, ή γυναίκες όπως η Θάτσερ, η Κοντολίζα, η Τζίπι Λίβνι, η Χίλαρι κι άλλους αγώνες δίνει η εργαζόμενη μητέρα, η μετανάστρια, η αγρότισσα και η γυναίκα των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής που πληρώνει το τίμημα των ιμπεριαλιστικών πολέμων. Και ειδικά αυτές οι γυναίκες, γνωρίζουν ότι η ισοτιμία των δύο φύλων παραμένει ακόμα στόχος και όχι πραγματικότητα.

Αγαπητοί σύντροφοι,

Αν μπορούσαμε να κωδικοποιήσουμε τη συμβολή των Κομμουνιστικού Κινήματος στην υπόθεση της ισοτιμίας των φύλων και της γυναικείας χειραφέτησης, θα πρέπει πιστεύω να διακρίνουμε τέσσερα ποιοτικά στοιχεία. Πρώτον, τη συμβολή του μαρξισμού στην επιστημονική θεμελίωση της ταξικής φύσης του γυναικείου ζητήματος και την αποκάλυψη της διπλής εκμετάλλευσης της γυναίκας –ταξικής και φυλετικής. Οι θεμελιωτές του επιστημονικού σοσιαλισμού, Μαρξ και Ένγκελς, από τα πρώτα κιόλας έργα τους καταπιάστηκαν με την ανάλυση των κοινωνικών και ιστορικών συνθηκών μέσα στις οποίες συντελέστηκε η «κοσμοϊστορική ήττα» του γυναικείου φύλου. Αποκάλυψαν ότι με την εμφάνιση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, ο καταμερισμός εργασίας των δύο φύλων στην οικογένεια και η ιδιαίτερη φυσική θέση της γυναίκας στην αναπαραγωγική διαδικασία μετατράπηκαν σε δεσμά υποδούλωσης ολόκληρου του γυναικείου φύλου. Πάνω στις ταξικές σχέσεις εκμετάλλευσης σφυρηλατούνταν επί χιλιετηρίδες οι διάφορες –οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές, σεξουαλικές – μορφές ανισοτιμίας, διακρίσεων και καταπίεσης σε βάρος της γυναίκας.

Δεύτερον, την ισχυρή ώθηση που έδωσε το κομμουνιστικό κι εργατικό κίνημα στους αγώνες του γυναικείου κινήματος με την υιοθέτηση των αιτημάτων για ισοτιμία στην εργασία και την κοινωνία. Η μαζική είσοδος της γυναίκας στην καπιταλιστική παραγωγή δημιούργησε τις υλικές προϋποθέσεις για την οικονομική ανεξαρτησία της και την απαλλαγή της από το καθεστώς αντικειμένου ιδιοκτησίας και εργαλείου αναπαραγωγής που «απολάμβανε» όλους τους προηγούμενους αιώνες. Βέβαια, η γυναίκα μπήκε στην παραγωγή έχοντας στην πλάτη της όλο το βάρος των προαιώνιων διακρίσεων σε βάρος της και μαζί με την άγρια εκμετάλλευση στη δουλειά είναι φορτισμένη με τα καθήκοντα στο σπίτι, τη φροντίδα των παιδιών και την καταπίεση του άνδρα. Όμως η δυναμική που έδωσε και δίνει η συμπόρευση του ριζοσπαστικού γυναικείου κινήματος με το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα κατάφερε να κερδίσει σημαντικές κατακτήσεις και προοδευτικές αλλαγές στην εργατική νομοθεσία, στο οικογενειακό δίκαιο και την κοινωνική πρόνοια.

Τρίτον, η μαζική προσέλκυση γυναικών στην οργανωμένη πάλη, στους ταξικούς και εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες ήταν, σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα, της αντίληψης και της προσπάθειας των κομμουνιστικών κι αριστερών δυνάμεων διεθνώς. Οι κομμουνίστριες και άλλες λαϊκές αγωνίστριες κατάφεραν να αλλάξουν τη στάση και την αντίληψη των συντρόφων τους με τον ηρωισμό, την αυταπάρνηση και το αγωνιστικό ήθος που επέδειξαν μέσα στο καμίνι των αγώνων. Αυτό είχε αναπόφευκτα γενικότερη επίδραση μέσα στην κοινωνία, αφού με την ανάπτυξη της πολιτικής τους δράσης και σκέψης, οι γυναίκες έσπασαν στην πράξη τις αντιδραστικές αντιλήψεις που ήθελαν τη γυναίκα «κλεισμένη στο σπίτι». Τούτη η θετική εμπειρία των μαζών από τη γυναικεία συμμετοχή στους αγώνες, αποτελεί τη μεγαλύτερη κατάκτηση αφού σπρώχνει μπροστά την κοινωνική συνείδηση. Επιπρόσθετα, όταν αναδεικνύονται από τις τάξεις του επαναστατικού κινήματος προσωπικότητες μεγάλου διαμετρήματος όπως η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η Κλάρα Τσέτκιν, η Πασιονάρια, η Αλεξάνδρα Κολοντάι, η Γκρούπτσκαγια, η Ευγενία Κοτόν  αυτό επιδρά καταλυτικά στη συνείδηση των λαών για τις δυνατότητες της γυναίκας και τη σημασία που δίνουν οι κομμουνιστές στην ανάδειξη γυναικών μέσα από τις γραμμές του κινήματος.

Τέταρτον, η εμπειρία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην Ανατολική Ευρώπη τον 20^ο αιώνα που με τις όποιες αδυναμίες της, είχε καταφέρει να γυρίσει πραγματικά σελίδα στην υπόθεση της ισοτιμίας των φύλων και να δώσει δικαιώματα στη γυναίκα που μέχρι σήμερα δεν κατάφεραν να δώσουν οι πιο ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες. Ακόμα και οι πιο ισοπεδωτικοί επικριτές της Σοβιετικής Ένωσης και της σοσιαλιστικής κοινότητας δεν μπορούν να μην παραδεχτούν ότι στις κοινωνίες αυτές συντελέστηκε ένα τεράστιο άλμα προς τα μπρος για τη γυναίκα. Η σοβιετική εξουσία ήταν το πρώτο κράτος στον κόσμο που κατοχύρωσε νομικά την ισότητα των δύο φύλων σε όλο το βάθος και πλάτος της ζωής. Διαμορφώθηκε ένα πλατύ δίχτυ κοινωνικών υπηρεσιών και υιοθετήθηκαν μέτρα προστασίας της μητρότητας τα οποία δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για να βρει η γυναίκα τη θέση που της αξίζει στην πολιτική, στην επιστήμη, τον πολιτισμό και την οικονομία. Βέβαια, δεν ολοκληρώθηκε η χειραφέτηση αφού δεν ανατρέπεται μεμιάς η βαριά κληρονομιά των αναχρονιστικών ιδεών και συνηθειών που συσσωρεύονταν για αιώνες. Εντούτοις, οι κατακτήσεις των γυναικών στο σοσιαλισμό πήραν πρωτοφανείς διαστάσεις. Ενέπνευσαν και επέδρασαν θετικά στις διεκδικήσεις του γυναικείου κινήματος στις καπιταλιστικές χώρες. Οι δραματικές ανατροπές του 1989-1991 και η παλινόρθωση του καπιταλισμού εκτός από την εκθεμελίωση κοινωνικοπολιτικών κατακτήσεων σήμαναν και ένα φοβερό πισωγύρισμα για την υπόθεση της γυναικείας χειραφέτησης.

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

Θεωρώ ότι είναι απαραίτητη μια τέτοια αξιολόγηση γιατί αποτελεί, πιστεύω, οδηγό για το πιο δραστήριο και πιο δυναμικό ξεδίπλωμα της δράσης μας μέσα στις σημερινές συνθήκες.

Στο μέτωπο της πάλης των ιδεών είναι απαραίτητο να αναδείξουμε ακόμα πιο αποφασιστικά το ταξικό χαρακτήρα του γυναικείου ζητήματος, συνδέοντας το, βέβαια, με τα σύγχρονα και καθημερινά προβλήματα της εργαζόμενης γυναίκας. Έτσι θα μπορέσουμε να απομονώσουμε τα αστικά ιδεολογήματα που ανθούν μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και που υποβιβάζουν το γυναικείο ζήτημα σε θέμα ανταγωνισμού των δύο φύλων, σεξιστικών προκαταλήψεων ή ως αποτέλεσμα της μειωμένης συμμετοχής γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Έχει και πρακτική σημασία να αναμετρηθούμε πολιτικά με αυτές τις ψευτοφεμινιστικές αντιλήψεις γιατί με βάση αυτές προωθούνται σήμερα, από το μεγάλο κεφάλαιο και την εργοδοσία, αντεργατικές-νεοφιλελεύθερες πολιτικές που αφαιρούν δικαιώματα και θετικές, για τη γυναίκα, διακρίσεις, στο όνομα μια ισοπεδωτικής εξίσωσης προς τα κάτω ανδρών και γυναικών εργαζομένων.

Ιδιαίτερα στην περίοδο οικονομικής κρίσης είναι κρίσιμο, για τα κομμουνιστικά κι εργατικά κόμματα, να δώσουν πολύ μεγαλύτερο βάρος στην οργάνωση εργαζόμενων γυναικών και στη συνολική άνοδο της πολιτικοποίησης των γυναικών και ιδιαίτερα των νέων, οι οποίες έχουν περισσότερους λόγους να μπουν στους αγώνες. Γιατί οι αντεργατικές πολιτικές που εφαρμόζονται είτε σε περίοδο ανάπτυξης είτε σε περίοδο κρίσης χτυπούν όλους τους εργαζόμενους. Όμως τις εργαζόμενες γυναίκες τις συνθλίβουν. Γιατί όταν ιδιωτικοποιούνται οι δημόσιες υπηρεσίες πρόνοιας και υγείας σημαίνει ότι οι εργαζόμενες γυναίκες και μητέρες χάνουν ένα σημαντικό αποκούμπι που είχαν για να αντεπεξέρχονται στους πολλαπλούς ρόλους που έχουν. Γιατί μέτρα όπως η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ή επέκταση του εργάσιμου χρόνου που προωθούνται στην ΕΕ δυσχεραίνουν επιπρόσθετα τη γυναίκα που είναι επιφορτισμένη με την ευθύνη της μητρότητας.

Σήμερα, οι εργαζόμενοι, με τα κομμουνιστικά και αριστερά κόμματα στην πρωτοπορία δίνουν αγώνες για να μην πληρώσουν οι λαοί την κρίση, για να αποτραπούν επιπρόσθετες ιδιωτικοποιήσεις και περικοπές στα εργασιακά δικαιώματα, για να ενισχυθεί ο ρόλος των δημόσιων οργανισμών στο χρηματοοικονομικό τομέα, στους τομείς της ενέργειας, της επικοινωνίας, των μεταφορών και να ενισχυθούν οι δημόσιες επενδύσεις στις κοινωνικές υποδομές που να διασφαλίζουν αξιοπρεπή στέγαση, υγεία, παιδεία και κοινωνική ασφάλιση για όλους. Όρος και προϋπόθεση για την επιτυχία αυτών των αγώνων είναι η μαζική οργάνωση και συμμετοχή των γυναικών που προέρχονται από τα εργατικά-λαϊκά στρώματα. Γιατί πώς θα μπορέσουν να νικήσουν οι αγώνες της εργατικής τάξης αν λείπει από αυτούς η μισή εργατική τάξη;

Αλλά και η ίδια η ιστορική αποστολή της εργατικής τάξης για την οικοδόμηση μιας ποιοτικά ανώτερης κοινωνίας, ενός κόσμου χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπου προϋποθέτει ότι αυτή η πάλη θα αγκαλιάσει και θα αγκαλιαστεί από τις γυναίκες, που καταπιέζονται διπλά στον καπιταλισμό. Η ισοτιμία των δύο φύλων δεν χωρά σε απάνθρωπες ανταγωνιστικές κοινωνίες που θεμελιώνονται πάνω στην εκμετάλλευση, την εμπορευματοποίηση των πάντων, τον ανταγωνισμό και την καταπίεση. Που θέλουν τη γυναίκα του λαού αντί να είναι πρωτοπόρα αγωνίστρια, να είναι μια όμορφη και καλοντυμένη κούκλα, άμυαλη, αδιάφορη για τα δύσκολα και τα μεγάλα, σεξουαλικά διαθέσιμη, καλή νοικοκυρά που σφουγγαρίζει, μαγειρεύει, πλένει, σιδερώνει σαν διαφήμιση και που δουλεύει με όσα της δώσουν χωρίς να βγάλει λέξη. Για αυτό η σημαντικότερη συμβολή των κομμουνιστών στην υπόθεση της χειραφέτησης της γυναίκας και της ισοτιμίας είναι το γεγονός ότι οι κομμουνιστές είναι σήμερα φορείς -και θα είναι αύριο οικοδόμοι- του σοσιαλισμού, του συστήματος δηλαδή που θρυμματίζει όλα τα προαιώνια οικονομικά, πολιτισμικά, κοινωνικά βαρίδια της γυναίκας και καθιστά τη μητρότητα και τη φροντίδα των παιδιών κοινωνική υπόθεση.

Αγαπητοί σύντροφοι,

Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι το σημερινό Διεθνές Σεμινάριο αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία για να υπογραμμίσουμε ξανά την ανάγκη για περαιτέρω συντονισμό των κομμουνιστικών κομμάτων και των προοδευτικών γυναικείων οργανώσεων που συνδέονται με αυτά. Αυτός ο συντονισμός εκτιμούμε ότι θα βοηθήσει σημαντικά και την ίδια την Παγκόσμια Δημοκρατική Ομοσπονδία Γυναικών τόσο στο επίπεδο και στην πλατύτητα της δράσης της όσο και στο ζητούμενο της διαρκούς ενίσχυσης του ριζοσπαστικού και αντιιμπεριαλιστικού προσανατολισμού της. Πρωτοβουλίες όπως η σημερινή είναι πολύτιμες, ενόψει μάλιστα και του 15^ου Συνεδρίου της ΠΔΟΓ, για να δοθεί μια ισχυρή ποιοτική ώθηση στην Ομοσπονδία που θα σημάνει το οριστικό ξεπέρασμα της δοκιμασίας που πέρασε στις αρχές της δεκαετίας του ΄90.