Σκεύη Κουκουμά: 10 αιτήματα της ΠΟΓΟ για γύρω από την ισοτιμία των φύλων στην εκπαίδευση

Ομιλία της ΓΓ της ΠΟΓΟ, βουλευτή του ΑΚΕΛ Σκεύης Κουκουμά στην εκδήλωση ΠΟΓΟ – ΕΔΟΝ με θέμα “Εκπαίδευση και Ισοτιμία των Φύλων (22.02.2012)

Θα ήθελα πρώτα από όλα να σας καλωσορίσω στη σημερινή μας εκδήλωση και να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους προσκεκλημένους μας για τη σημερινή τους παρουσία. Θα ήθελα ακόμα να καλωσορίσω την παρουσία των εκπροσώπων του νεολαιίστικου κινήματος της Κύπρου, του φοιτητικού και μαθητικού κινήματος που η δική τους άποψη έχει τη δική της ιδιαίτερη αξία.

Συνδιοργανώνουμε σήμερα, το Γυναικείο Κίνημα της ΠΟΓΟ και η ΕΔΟΝ, τη σημερινή εκδήλωση με θέμα την ισοτιμία των φύλων και την εκπαίδευση, γνωρίζοντας βέβαια ότι το ζήτημα της ανισοτιμίας της γυναίκας δεν περιορίζεται στην εκπαίδευση. Ένα τέτοιο ζήτημα όπως το γυναικείο ζήτημα που καταλαμβάνει όλες τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές μορφές ανισοτιμίας, διακρίσεων και καταπίεσης της γυναίκας.  Ενα τέτοιο ζήτημα που έχει τη ρίζα του στα βάθη της ανθρώπινης ιστορίας όταν πρωτοεμφανίστηκε η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο βρίσκει αναμφίβολα την έκφραση και την έκφανση του σε όλο το φάσμα της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. Δεν υπάρχει σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα παγκόσμιο ή εθνικό, από το εργασιακό, την παιδεία,  την υγεία,  τον αθλητισμό και τον πολιτισμό μέχρι τα θέματα δημοκρατίας και ειρήνης που να μην έχει και γυναικεία διάσταση.

Επιπρόσθετα, υπάρχουν ακόμα ριζωμένες στα μυαλά ανδρών και γυναικών, αναχρονιστικές αντιλήψεις για το ρόλο που υποτίθεται ότι «ταιριάζει» ή πρέπει να έχει η γυναίκα. Θα τα συναντήσουμε, και στις πλείστες φορές χωρίς να χρειαστεί να προσπαθήσουμε καν: στην καθημερινότητα, στην εργασία, στην εκπαίδευση, στους θεσμούς, στη θρησκεία, στο συνδικαλισμό, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στην πολιτική ζωή, στα επαγγέλματα που «ταιριάζουν» στη γυναίκα, πώς πρέπει να συμπεριφέρεται η γυναίκα στις διαπροσωπικές σχέσεις, στον έρωτα, στο γάμο, στην οικογένεια και ούτω κάθ’ εξής. Όλα βέβαια λειτουργούν αναχρονιστικά και πάντα σε βάρος της ανέλιξης της γυναίκας.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως με τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις σε βάρος των γυναικών είναι ότι έχουν τεράστια δύναμη και αντέχουν ακόμα κι όταν η πραγματικότητα αλλάζει. Ενώ δηλαδή, η πραγματικότητα στη ζωή της γυναίκας έχει αλλάξει σημαντικά τον τελευταίο αιώνα (ή για να το πούμε διαφορετικά, η σημερινή γυναίκα αναμφισβήτητα βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση από αυτή που βρισκόταν η μητέρα της και η γιαγιά της), παρωχημένες και σεξιστικές αντιλήψεις καταφέρνουν να επιβιώνουν, να αναπαράγονται στη συνείδηση και τη ψυχολογία των ανθρώπων από παιδιά και την ίδια στιγμή προστίθενται νέες.

Η εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί ένα από τα κύρια πεδία όπου αναπαράγονται τέτοια στερεότυπα δεδομένου πάντα ότι τα παιδιά βρίσκονται στη φάση ανάπτυξης και διαμόρφωσης συνείδησης και χαρακτήρα. Το σχολείο αποτελεί βασικό –και σε ορισμένες περιπτώσεις πιο δραστικό ακόμα και από την οικογένεια- φορεά μετάδοσης αξιών, ιδεών, κριτηρίων και αντιλήψεων προς το παιδί.

Βέβαια στη δική μας αντίληψη, η ρίζα της γυναικείας ανισοτιμίας δεν είναι απλώς τα στερεότυπα αλλά οι συνθήκες και οι όροι δουλειάς και ζωής των εργαζόμενων γυναικών, που φέρουν τα διπλά βάρη της δουλειάς και της οικογένειας. Εντούτοις, η διαπαιδαγώγηση των νέων με τις αρχές της ισοτιμίας των φύλων αποτελεί ουσιαστικό κομμάτι της πάλης για ανατροπή όσων καθηλώνουν το γυναικείο πληθυσμό.

Η γλώσσα λοιπόν και οι αναφορές που χρησιμοποιούνται στα εγχειρίδια και τα συγγράμματα, οι διδακτικές πρακτικές, οι προσδοκίες των εκπαιδευτικών από τα αγόρια και τα κορίτσια, η έλλειψη μαθημάτων που να προωθούν την επικοινωνία και τη συντροφικότητα ανάμεσα στα φύλα, ο επαγγελματικός προσανατολισμός, είναι ορισμένα μόνο από τα πεδία στα οποία εντοπίζονται τα στοιχεία διακρίσεων σε βάρος της γυναίκας. Είναι για παράδειγμα βαθιά εμπεδωμένο το κρυφό «σπρώξιμο» των γυναικών προς ορισμένους κλάδους σπουδών και επαγγελματικές κατηγορίες και όχι προς τους τομείς των φυσικών επιστημών, της πληροφορικής και της τεχνολογίας.

Επιπρόσθετα, η συμμετοχή της γυναίκας στη διεύθυνση των σχολικών μονάδων και των εκπαιδευτικών διευθύνσεων όπως προκύπτει από τον πίνακα έμφυλης κατανομής των εκπαιδευτικών στην ιεραρχία της Στατιστικής Υπηρεσίας (2009), καταδεικνύει ότι όσο ψηλότερα πάμε στην ιεραρχία της κυπριακής εκπαίδευσης τόσο λιγότερες γυναίκες θα συναντούμε. Στους διευθυντές σχολείων της Δημοτικής Εκπαίδευσης οι γυναίκες είναι το 75%. Στους διευθυντές Μέσης Εκπαίδευσης το ποσοστό πέφτει στο 54%. Στις θέσεις Επιθεωρητή, στη Δημοτική Εκπαίδευση το ποσοστό των γυναικών κατεβαίνει στο 48,8% και στους Επιθεωρητές Μέσης Εκπαίδευσης κατεβαίνει ακόμα περισσότερο στο 34,2%. Στις δε θέσεις ανώτερων εκπαιδευτικών λειτουργών (Επιθεωρητών και Πρώτων Λειτουργών) το ποσοστό των γυναικών μειώνεται για τη Δημοτική Εκπαίδευση βυθίζεται στο 20% και για τη Μέση Εκπαίδευση στο 14,2%.

Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που υλοποιείται από τη σημερινή διακυβέρνηση έχει αναγάγει τη διάσταση του φύλου στην εκπαιδευτική διαδικασία σε προτεραιότητα και το έργο που έχει παραχθεί μέχρι σήμερα σε αυτό τον τομέα είναι εντυπωσιακό. Είναι και αυτό ένας από τους κυριότερους λόγους που το Γυναικείο Κίνημα της ΠΟΓΟ στηρίζει θερμά και αμέριστα το περιεχόμενο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και συμβάλλει με το δικό του τρόπο στην προώθηση της αλλά και στο αγκάλιασμα της από τον κυπριακό λαό.

Στα πλαίσια λοιπόν αυτής της ιστορικής μεταρρύθμισης που εγκαινιάστηκε τα τελευταία χρόνια, αξιολογήθηκαν ενδελεχώς, μέσα από επιστημονικές μελέτες, τα αναλυτικά προγράμματα και ευρύτερα η εκπαιδευτική διαδικασία για να εντοπιστούν στοιχεία που –κρυφά ή φανερά- αναπαράγουν διακρίσεις σε βάρος της γυναίκας και του κοριτσιού. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων διορίστηκε Συμβουλευτική Επιτροπή που μελέτησε ειδικά τα Προγράμματα Σπουδών με κριτήριο το φύλο. Αξιολογήθηκαν τα εγχειρίδια, τα συγγράμματα, οι διδακτικές πρακτικές, οι προσδοκίες των εκπαιδευτικών από τα αγόρια και τα κορίτσια, η έλλειψη μαθημάτων που να προωθούν την επικοινωνία και τη συντροφικότητα ανάμεσα στα φύλα, ο επαγγελματικός προσανατολισμός, η έμφυλη κατανομή των εκπαιδευτικών στην ιεραρχία, στα συνδικαλιστικά όργανα και στα όργανα λήψης αποφάσεων. Οι διαπιστώσεις της Επιτροπής αυτής, λήφθηκαν υπόψη στην τελική διαμόρφωση των Προγραμμάτων Σπουδών.

Μάλιστα αξίζει να σημειωθεί ότι η διάσταση του φύλου είναι ενταγμένη στα υποχρεωτικά προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης, ως παράμετρος βασικών εκπαιδευτικών ζητημάτων, όπως τα θέματα συμβουλευτικής ψυχολογίας, διαπολιτισμικής αγωγής και ένταξης αλλόγλωσσων μαθητών. Επιπρόσθετα, στα προαιρετικά σεμινάρια που προσφέρει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο έχει ενταχθεί για τη σχολική χρονιά 2011-2012 σεμινάριο με θέμα «Το φύλο στην εκπαίδευση: προαγωγή της ισότητας και του σεβασμού».

Ως  Γυναικείο Κίνημα της ΠΟΓΟ, επειδή ακριβώς θέλουμε την πλήρη και ολόπλευρη εφαρμογή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης ώστε να ξεδιπλωθούν μέσα στην κοινωνία μας όλες οι προοδευτικές και ριζοσπαστικές αλλαγές που αυτή φέρνει, έχουμε επεξεργαστεί ένα πλαίσιο εισηγήσεων και αιτημάτων γύρω από την ισοτιμία των φύλων στην εκπαίδευση. Αυτό το πλαίσιο έχει υποβληθεί ως υπόμνημα της ΠΟΓΟ προς τον Υπουργό Παιδείας σε συνάντηση που είχε το Κίνημα μαζί του. Αυτό το πλαίσιο που καταθέτουμε σήμερα εδώ, εκτιμούμε ότι μπορεί και πρέπει να αγκαλιαστεί από το νεολαιίστικο κίνημα αλλά και τις εκπαιδευτικές οργανώσεις.

Συγκεκριμένα, το Γυναικείo Κίνημα της ΠΟΓΟ ζητά:

1. Να συνεχιστούν οι επιστημονικές έρευνες που αξιολογούν τα αναλυτικά προγράμματα και ευρύτερα την εκπαιδευτική διαδικασία καθώς επίσης και για να αξιολογούνται συνεχώς οι νέες πολιτικές που εφαρμόζονται. Θα πρέπει να καθιερωθούν κυλιόμενες έρευνες και μελέτες για τη διάσταση του φύλου στην εκπαίδευση ώστε να υπάρχουν μετρήσιμα και συγκρίσιμα στοιχεία που να αποτυπώνουν ποσοτικά και ποιοτικά την παρουσία των δύο φύλων σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης, ανά πάσα στιγμή.

2.  Να περιληφθεί  ακόμα πιο εμφατικά η διάσταση του φύλου στα νέα αναλυτικά προγράμματα, με στοιχεία που να ενθαρρύνουν τα αγόρια να συμμετέχουν ενεργότερα στην οικογενειακή ζωή και τα κορίτσια στη δημόσια ζωή, για την ιστορία του γυναικείου φύλου, τη διαχρονική πορεία του γυναικείου ζητήματος και με ενημέρωση για τη θέση των γυναικών στην κοινωνία σήμερα.

3.  Να ενταχθεί η διάσταση του φύλου στα προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ως ξεχωριστό μάθημα. Να μελετηθεί η δυνατότητα να ενταχθεί στα υποχρεωτικά μαθήματα.

4.  Να εισαχθούν οι Σπουδές Φύλου στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο.

5.  Να αναπτύξει η Υπηρεσία Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής προγράμματα που να ενθαρρύνουν τα κορίτσια να συμμετέχουν σε τεχνικές κατευθύνσεις και στη χρήση νέων τεχνολογιών.

6.  Να εφαρμόσει το Υπουργείο προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και των γονέων για να εξαλειφθούν τα στερεότυπα στην επιλογή κλάδου σπουδών και επαγγέλματος.

7.  Να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί συγκεκριμένη στρατηγική προώθησης γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων σε όλους τους τομείς και τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

8. Να ενισχυθούν και να διευρυνθούν τα προγράμματα αγωγής υγείας στα σχολεία με στοιχεία σεξουαλικής αγωγής και έμφυλης επικοινωνίας, αρχίζοντας από τη Δημοτική ή Προδημοτική εκπαίδευση.

9.  Να διαμορφωθεί τράπεζα σύγχρονου εκπαιδευτικού υλικού (συγγραφή βιβλίου, έντυπα, οπτικοακουστικό υλικό, βιβλιοθήκη.

10.Να ενθαρρυνθεί η διοργάνωση συνεδρίων και ημερίδων σε επίπεδο σχολείου, επαρχίας ή και παγκύπρια με θέματα που αφορούν στην ανισοτιμία μεταξύ ανδρών και γυναικών, στις σχέσεις των δύο φύλων και στο ρόλο τους στην κοινωνία και την οικογένεια. Να ενθαρρυνθεί ακόμα η ένταξη, στα πλαίσια συγκεκριμένων μαθημάτων, εργασιών καθώς επίσης και η ανάθεση πτυχιακών εργασιών γύρω από το ζήτημα της ανισοτιμίας των δύο φύλων.

Τέλος αγαπητοί φίλοι, φεύγοντας για λίγο από τα σύνορα της Κύπρου και θέτοντας το ζήτημα της ισοτιμίας των φύλων και της εκπαίδευσης στη διεθνή του διάσταση αξίζει να αναλογιστούμε ότι σήμερα στον κόσμο υπάρχουν κοινωνίες και καθεστώτα που απαγορεύουν δια νόμου στις γυναίκες να μορφώνονται, ανάμεσα σε πολλές άλλες –βέβαια- απαγορεύσεις, διακρίσεις και μορφές καταπίεσης. Χαρακτηριστικό είναι ότι όλες οι έρευνες συγκλίνουν ότι περίπου τα 2/3 των αναλφάβητων του πλανήτη είναι γυναίκες. Η πρόσφατη Έκθεση του ΟΗΕ για την υλοποίηση των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας δεν θα μπορούσε να ήταν πιο ξεκάθαρη: «Το να είναι φτωχό, κορίτσι ή να ζει σε μια εμπόλεμη ζώνη αυξάνει την πιθανότητα για ένα παιδί να βρεθεί εκτός σχολείου» καθώς επίσης ότι «Τα κορίτσια κερδίζουν έδαφος ως προς την εκπαίδευση, εντούτοις η άνιση πρόσβαση παραμένει σε πολλές περιφέρειες του πλανήτη».

Κλείνοντας, αγαπητοί φίλοι, υπογραμμίζουμε ότι υπάρχουν, πολλά που μπορούμε να κάνουμε στην Κύπρο για να βελτιώσουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα σε σχέση με τη ισοτιμία των φύλων. Και υπάρχουν πολλά ακόμα μέχρι που η ισοτιμία των φύλων, σε όλο το πλάτος και βάθος της ζωής θα γίνει πραγματικότητα. Μέχρι που θα οικοδομήσουμε τη νέα κοινωνία, που θα είναι δίκαιη από τα θεμέλια της, και θα χτίζεται με τα υλικά της κοινωνικής ισότητας, της ισοτιμίας των φύλων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.