Σκεύη Κουκουμά: Πώς θα μπορέσουν να νικήσουν οι αγώνες της εργατικής τάξης αν λείπει από αυτούς η μισή εργατική τάξη, οι γυναίκες εργαζόμενες;

Ομιλία στην Ευρωπαϊκή Περιφερειακή συνάντηση της ΠΔΟΓ | Αθήνα, 10-11 Σεπτεμβρίου 2011, Αντιπρόεδρος της ΠΔΟΓ, Γ.Γ. της ΠΟΓΟ και βουλευτής του ΑΚΕΛ, Σκεύη Κουκουμά

Ο κόσμος σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπος με μια βαθιά οικονομική κρίση μεγάλων διαστάσεων, ίσως τη μεγαλύτερη από τη μεγάλη ύφεση που προέκυψε με το κραχ του 1929. Σε όλο τον κόσμο εκατοντάδες χιλιάδες εργοστάσια έχουν κλείσει. Οι αγροτικές οικονομίες βρίσκονται σε δεινή κατάσταση. Εκατομμύρια άνθρωποι είναι άνεργοι και άστεγοι. Η ανεργία αυξάνεται σε πρωτοφανή επίπεδα και μετρά δεκάδες εκατομμυρίων ανέργων. Οι ανισότητες σε όλο τον κόσμο αυξάνονται, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι.  Περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι, το ένα έκτο της ανθρωπότητας, μαστίζονται από την πείνα.

Τώρα προστίθενται νέα βάρη στους εργαζόμενους, αφού οι κυρίαρχες δυνάμεις προτείνουν μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης με ενίσχυση των τραπεζών και των επιχειρήσεων από τη μια και με μείωση των εργατικών δικαιωμάτων από την άλλη. Γίνεται μάλιστα μια τεράστια προσπάθεια από τις αστικές πολιτικές δυνάμεις να μη θιγούν κατ’ ουδένα τρόπο τα κέρδη του κεφαλαίου και των μονοπωλίων. Θέλω εδώ να σας μεταφέρω την εμπειρία της Κύπρου, στην Προεδρία της οποίας όπως γνωρίζετε από το 2008 βρίσκεται ο πρώην Γενικός Γραμματέας του Κόμματος μας, του ΑΚΕΛ. Οι προτάσεις που κατέθεσε στη Βουλή η Κυπριακή Κυβέρνηση για αύξηση της φορολογίας στα κέρδη των εταιριών και αύξηση της φορολογίας στη μεγάλη ακίνητη ιδιοκτησία, συνάντησε μια αντίδραση πρωτοφανούς μανίας. Οι οργανώσεις των εργοδοτών και των βιομηχάνων, όλα τα κόμματα πλην του ΑΚΕΛ, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ακόμα και η Εκκλησία που αποτελεί ένα από τους μεγαλύτερους οικονομικούς παράγοντες στη χώρα μας, αντιτάχθηκαν σθεναρά. Είναι οι ίδιες βασικά δυνάμεις που προηγουμένως αντιτάχθηκαν στα διατάγματα της Κυπριακής Κυβέρνησης με τα οποία αυξήθηκε 4 συνεχόμενες φορές ο κατώτατος μισθός στη χώρα μας. Είναι οι ίδιες δυνάμεις που κατάφεραν να περάσουν μέσα από τη Βουλή, και παρά την αντίθετη άποψη της κυβέρνησης, την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης σε μια σειρά από τομείς. Σήμερα, πατώντας πάνω στις υπαρκτές δυσκολίες που έφερε η κρίση στην οικονομία της μικρής Κύπρου, συνεχίζουν τις αφόρητες πιέσεις προς την κυβέρνηση για να προχωρήσει σε εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις, περικοπές μισθών και κουτσούρεμα των κοινωνικών παροχών. Η περίπτωση της Κύπρου καθιστά εύκολα αντιληπτό ότι για τις δυνάμεις του κεφαλαίου, είτε είναι στην κυβέρνηση είτε είναι στην αντιπολίτευση, μόνη έγνοια είναι η εξυπηρέτηση των συμφερόντων του κεφαλαίου.

Η αλήθεια είναι ότι στην πατρίδα μας η σημερινή κυβέρνηση, με κύριο στήριγμα το Κόμμα της Εργατικής Τάξης, το ΑΚΕΛ, έχει λάβει σημαντικά μέτρα για τα θέματα γυναίκας. Υπογραμμίζουμε μάλιστα ότι το προεκλογικό πρόγραμμα του σημερινού Προέδρου της Κύπρου έχει σαφές το στίγμα της δική μας οργάνωσης –της ΠΟΓΟ- στα θέματα γυναίκας και ισοτιμίας των φύλων. Έτσι, μέσα σε αυτά τα τρία χρόνια: αυξήθηκε ο κατώτατος μισθός σε επαγγέλματα με υψηλή γυναικεία απασχόληση. Εκσυγχρονίστηκε θεαματικά ο νόμος για την προστασία της μητρότητας και την πάταξη των απολύσεων εγκύων. Δαπανήθηκαν μεγάλα ποσά για να καταπολεμηθεί η ανεργία των γυναικών και η ανισομισθία. Επιπρόσθετα είχαμε μέτρα όπως η καθιέρωση της δωρεάν μεταφοράς των μαθητών στα σχολεία καθώς επίσης και η επιχορήγηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για να λειτουργήσει προγράμματα φροντίδας, βρεφών παιδιών και ηλικιωμένων. Τέλος εκπονήθηκε για πρώτη φορά Εθνική Στρατηγική για αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια ενώ στα πλαίσια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης για ένα δημόσιο και δημοκρατικό σχολείο, η ισοτιμία των φύλων αποτέλεσε προτεραιότητα κατά την αναθεώρηση των σχολικών προγραμμάτων.

Εντούτοις, αυτά τα προοδευτικά μέτρα και γενικότερα η κοινωνικοοικονομική πολιτική της κυβέρνησης της Κύπρου δεν οδηγούν σε ριζική ανατροπή της γυναικείας ανισοτιμίας. Αυτό βέβαια είναι επόμενο, όχι μόνο γιατί – όπως σας προανέφερα – συναντούμε σοβαρή αντίσταση από τις δυνάμεις της κοινωνικοοικονομικής ελίτ της Κύπρου, αλλά γιατί η Κύπρος από το 2004 λειτουργεί μέσα στα ασφυκτικά οικονομικά πλαίσια που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε τελική ανάλυση, μπορεί πράγματι τα προοδευτικά μέτρα να είναι σημαντικά, εντούτοις στο έδαφος του καπιταλισμού δεν μπορούμε να αναμένουμε ότι θα ανθίσουν τα οράματα μας για κοινωνική ισότητα και   εμπέδωση της πλήρους και ουσιαστικής ισοτιμίας των δύο φύλων, όπως τουλάχιστον την οραματιζόμαστε εμείς.

–       Αυτό φαίνεται από τη σημαντική διαφορά που υπάρχει διαχρονικά στο  ποσοστό συμμετοχής στο Εργατικό Δυναμικό την Κύπρου που φτάνει στο 74,5% του συνολικού πληθυσμού των ηλικιών 15-64. Για τους άνδρες το ποσοστό αυτό, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία για το περασμένο τετράμηνο, ήταν 81,5% και για τις γυναίκες 67,7%.

–       Το ποσοστό απασχόλησης, δηλαδή ο αριθμός των απασχολουμένων ηλικίας 20-64 ως ποσοστό του πληθυσμού των ηλικιών 20-64, ήταν 74,7%. Το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες ήταν 81,3% και για τις γυναίκες 68,1%.

–       Το δε ποσοστό ανεργίας ανερχόταν στο 6,2% του εργατικού δυναμικού, με χαμηλότερο ποσοστό για τους άντρες 6,0% και ψηλότερο ποσοστό 6,4% για τις γυναίκες.

–       Η μερική απασχόληση αποτελούσε το 10,6% της συνολικής απασχόλησης (άνδρες 7,8% και γυναίκες 14,1%) σημειώνοντας αύξηση από το 4ο τρίμηνο του 2010 όπου το ποσοστό της μερικής απασχόλησης ήταν 9,8% (άνδρες 7,0% και γυναίκες 13,3%).

Όπως αντιλαμβάνεστε, ακόμα και στην Κύπρο που συγκρίνεται ευνοϊκά προς άλλες χώρες της ΕΕ, οι ανισότητες δεν παύουν να υπάρχουν, ενώ και στη χώρα μας η κρίση επιδείνωσε, αλλού λιγότερο και αλλού περισσότερο, το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων.

Διεθνώς, η θέση της εργαζόμενης γυναίκας δέχεται επίθεση. Η ανατροπή του σοσιαλισμού και η διάλυση της κοινότητας των σοσιαλιστικών κρατών στην Ευρώπη είχε σημάνει ήδη από τις αρχές του 1990, πέρα από την εκθεμελίωση κοινωνικοπολιτικών κατακτήσεων, κι ένα φοβερό πισωγύρισμα για την υπόθεση της γυναικείας χειραφέτησης. Σήμερα, με πρόσχημα την κρίση, τα βάρη φορτώνονται στους εργαζόμενους. Και όταν τα βάρη φορτώνονται στους εργαζόμενους, τότε οι γυναίκες εργαζόμενες φορτώνονται διπλά βάρη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας στο στόχαστρο της ανεργίας και της φτώχειας είναι γυναίκες και νέοι, που μαζί με τους μετανάστες είναι τα πρώτα θύματα της σημερινής κρίσης. Άλλωστε και σε καιρούς οικονομικής ανάπτυξης είναι αυτοί που βιώνουν πιο έντονα την ταξική εκμετάλλευση και την καταπίεση. Διαχρονικά και σε όλες τις στατιστικές για την ανεργία, τη φτώχεια, την εργασιακή ανέλιξη κλπ οι γυναίκες συστηματικά βρίσκονταν σε δυσμενέστερη θέση, όμως σε συνθήκες κρίσης η κατάσταση γίνεται δραματική.

Γιατί όταν οι δημόσιες υπηρεσίες πρόνοιας και υγείας κουτσουρεύονται και ιδιωτικοποιούνται, οι εργαζόμενες μητέρες χάνουν ένα σημαντικό αποκούμπι στον αγώνα να αντεπεξέλθουν στα πολλαπλά καθήκοντα τους. Γιατί όταν συρρικνώνονται μια σειρά από παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας με το κλείσιμο δεκάδων εργοστάσιών σε όλο τον κόσμο, μένουν στην ανεργία χιλιάδες γυναίκες που κάτα ένα μεγάλο ποσοστό αποσχολούνταν σε αυτούς. Γιατί η μαύρη εργασία και η ανεργία που αυξάνονται συνεχώς, μέσα στις γυναίκες σαρώνουν. Γιατί η μερική και προσωρινή απασχόληση, τα ευέλικτα ωράρια επεκτείνονται δραματικά για τις γυναίκες, ενώ η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης δυσχεραίνει επιπρόσθετα την εργαζόμενη γυναίκα που είναι επιφορτισμένη με την ευθύνη της μητρότητας.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες το παγκόσμιο προοδευτικό γυναικείο κίνημα επωμίζεται νέα καθήκοντα για ένταση της δράσης προς την κατεύθυνση της ταξικής συνειδητοποίησης, ταξικής οργάνωσης και ταξικής πάλης των γυναικών που προέρχονται από την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Παράλληλα, με τη δράση αυτή, απαιτείται άνοδος του συντονισμού και της κοινής δράσης σε διεθνές επίπεδο μεταξύ των οργανώσεων μας, αλλά και με τις άλλες συνιστώσες του παγκόσμιου προοδευτικού κινήματος όπως την ΠΟΔΝ και την ΠΣΟ, με στόχους για το σήμερα και το αύριο. Οφείλουμε να εντείνουμε τη δράση μας απαιτώντας κατ’αρχήν τα αυτονόητα για τον πλανήτη: Πρώτον, ανάπτυξη δίκαιων και ισότιμων διεθνών οικονομικών σχέσεων και απόρριψη των καταστροφικών πολιτικών και υπαγορεύσεων των διεθνών χρηματοοικονομικών οργανισμών (Παγκόσμιας Οργάνωσης Εμπορίου, Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Παγκόσμιας Τράπεζας). Δεύτερον, εξάλειψη της φτώχειας και διασφάλιση της πρόσβασης σε τρόφιμα, νερό κι ενέργεια για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη και τρίτον, ριζικές αλλαγές στην παγκόσμια παραγωγή προς την κατεύθυνση της οικολογικής και βιώσιμης ανάπτυξης, με ταυτόχρονη δραστική μείωση των στρατιωτικών προϋπολογισμών. O δρόμος για αυτά προϋποθέτει ρήξη με την εξουσία του μεγάλου κεφαλαίου, ρήξη με τα ιμπεριαλιστικά μπλοκ και διαμόρφωση εθνικών και διεθνών συμμαχιών με αντιμονωπωλιακό προσανατολισμό.

Παράλληλα, τα προοδευτικά γυναικεία κινήματα σε εθνικό επίπεδο, οι συνιστώσες της ΠΔΟΓ δηλαδή, πρέπει μαζί με το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα των χωρών τους να παλέψουν για:

-να ανατραπούν οι ιδιωτικοποιήσεις και φιλελευθεροποιήσεις,

-να ενισχυθεί ο ρόλος των δημόσιων οργανισμών στους στρατηγικούς τομείς και πεδία, δηλαδή στο χρηματοοικονομικό τομέα, στους τομείς της ενέργειας, της επικοινωνίας, των μεταφορών, αναπτυσσόμενα σύμφωνα με τις κοινωνικές ανάγκες

– και να ενισχυθούν οι δημόσιες επενδύσεις στις κοινωνικές υποδομές που να διασφαλίζουν αξιοπρεπή στέγαση, υγεία, παιδεία και κοινωνική ασφάλιση για όλους.

Όρος και προϋπόθεση για την επιτυχία αυτών των αγώνων είναι η μαζική οργάνωση και συμμετοχή των γυναικών που προέρχονται από τα εργατικά-λαϊκά στρώματα. Πώς θα μπορέσουν να νικήσουν οι αγώνες της εργατικής τάξης αν λείπει από αυτούς η μισή εργατική τάξη;

Αγαπητές συντρόφισσες,

Αξίζει να σημειώσουμε επίσης ότι, όπως έχει δείξει η Ιστορία, μέσα σε τέτοιες δραματικές συνθήκες αυξάνονται οι κίνδυνοι κοινωνικής και δημοκρατικής οπισθοδρόμησης. Οδηγούνται τμήματα των λαών στη συντηρητικοποίηση, καλλιεργείται το έδαφος για να φυτρώσει ο ρατσισμός, η ξενοφοβία και τρέφονται νεοφασιστικά κινήματα. Ταυτόχρονα η σημερινή κατάσταση στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους και για την παγκόσμια ειρήνη. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες εντείνονται οι ανταγωνισμοί και οι αντιθέσεις μεταξύ των μεγάλων ιμπεριαλιστικών χωρών και οργανισμών πρώτ’ απ’ όλα για τον έλεγχο των πηγών και των αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Περιοχές της ασιατικής ηπείρου, όπως ο Καύκασος,  η Ανατολική Μεσόγειος, η Μέση Ανατολή βρέθηκαν ή βρίσκονται στις θερμές ζώνες του ανταγωνισμού ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ, Ρωσίας και άλλων κέντρων για ενεργειακή, στρατιωτική και πολιτική υπεροχή. Επιπρόσθετα η σοβαρή περιβαλλοντική και διατροφική κρίση που μαίνονται οξύνουν περαιτέρω την κατάσταση. Δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε ότι οι γυναίκες είναι τα πρώτα θύματα των πολέμων, των στρατιωτικών εντάσεων, των φυσικών καταστροφών και της αναγκαστικής μετανάστευσης εξαιτίας αυτών.

Αξίζει τέλος, να υπογραμμίσουμε για ακόμα μια φορά ότι η κρίση αυτή επαναβεβαίωσε τις βασικές αρχές της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας. Η αιτία της κρίσης δεν βρίσκεται στη συμπεριφορά των επιχειρηματικών μεγαλοστελεχών ή αλλιώς των «golden boys» με τα μεγάλα πριμ ούτε στο ά ή β΄ μοντέλο οικονομικής διαχείρισης του συστήματος που εφαρμόζεται τις τελευταίες δεκαετίες. Όχι βέβαια γιατί αυτοί είναι αθώοι, αλλά γιατί οι μορφές διαχείρισης και το στελεχικό δυναμικό της οικονομίας είναι η βιτρίνα του συστήματος και όχι το ίδιο το σύστημα.

Η βαθιά οικονομική κρίση που περνά σήμερα ο κόσμος μας εκδηλώθηκε μεν αρχικά στον χρηματοπιστωτικό τομέα και μπορεί να εκφράζεται σήμερα στα οικονομικά των κρατών, είναι όμως μια δομική κρίση ολόκληρου του καπιταλισμού. Είναι το αντικειμενικό και αναπόφευκτο αποτέλεσμα της λειτουργίας των νόμων της καπιταλιστικής οικονομίας που έχει ως κινητήριο μοχλό τη συγκέντρωση του κεφαλαίου και της κερδοφορίας του, δηλαδή την αυξανόμενη εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης. Πρόκειται για μια κρίση υπερπαραγωγής και υπερσυσσώρευσης που αφορά στη φύση του συστήματος και στον σκληρό πυρήνα των σχέσεων παραγωγής, όπως ακριβώς την περιέγραψε ο Καρλ Μαρξ στο «Κεφάλαιο». Η κρίση φανερώνει την όξυνση της βασικής αντίθεσης του καπιταλισμού ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την ατομική καπιταλιστική ιδιοποίησή της.

Η ανθρωπότητα περνά μια από τις πιο δύσκολες και σύνθετες στιγμές στην ιστορία της. Έχουμε να κάνουμε με έναν κόσμο βαθιών ανισοτήτων και αδικιών, πολέμων και συγκρούσεων. Το όλο σκηνικό αναδεικνύει ένα ιστορικό σταυροδρόμι, όπου εκδηλώνονται δύο δρόμοι: από τη μια εμφανίζονται μεγάλοι κίνδυνοι για την ειρήνη, την κυριαρχία, τη δημοκρατία, τα δικαιώματα των λαών και των εργαζομένων και, από την άλλη, τεράστιες δυνατότητες για αγώνα και προώθηση της χειραφέτησης των εργαζομένων και των λαών, για την υπόθεση της ειρήνης και της κοινωνικής προόδου.

Η καπιταλιστική κρίση μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για να γυρίσει ο πλανήτης σελίδα, αρκεί οι λαοί με τους αγώνες τους να βγουν στο προσκήνιο της ιστορίας. Να αποσπάσουν κατακτήσεις από το μεγάλο κεφάλαιο προς όφελος των μαζών, να παρεμποδίσουν εξελίξεις στην κατεύθυνση του φασισμού και του πολέμου, και να ανοίξουν το δρόμο σε βαθιούς μετασχηματισμούς προοδευτικού και επαναστατικού χαρακτήρα.

Υπογραμμίζοντας τη σημασία που έχουν οι καθημερινοί αγώνες των εργαζομένων για τα άμεσα προβλήματα τους, την ίδια ώρα τονίζουμε ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση ανέδειξε ακριβώς ότι η μείζονα αντίθεση της εποχής μας δεν είναι απλά αν θα έχουμε λιγότερη ή περισσότερη κρατική παρέμβαση στην οικονομία. Είναι πολύ βαθύτερη. Η σημερινή κρίση ανέδειξε τα ιστορικά όρια του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος κι επιβεβαίωσε ότι το μέλλον της ανθρωπότητας δεν μπορεί να είναι αυτό το σάπιο κοινωνικοικονομικό σύστημα, που γέρασε αλλά αρνείται να πεθάνει. Έχει ήδη προβάλει καθαρά η αναγκαιότητα και η επικαιρότητα της νέας -ποιοτικά ανώτερης- κοινωνίας, του σοσιαλισμού, όπου οι λαοί θα πάρουν στα χέρια τους την υπόθεση της οικοδόμησης ενός μέλλοντος ευημερίας, δικαιοσύνης και ειρήνης για την ανθρωπότητα. Σε αυτό το μέλλον που θα καταργεί την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο βρίσκεται και η οριστική εξάλειψη της γυναικείας ανισοτιμίας και η ισοτιμιά των δύο φύλων.