Η οικονομική κρίση δεν είναι άλλοθι – Έμφυλες διακρίσεις στην απασχόληση- μηχανισμοί προστασίας, της Αργεντούλας Ιωάννου

Ο Νόμος για την Ίση Μεταχείριση Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και Επαγγελματική Εκπαίδευση του 2002) απαγορεύει κάθε μορφής διάκριση στην απασχόληση από την πρόσληψη, ανέλιξη μέχρι και απόλυση. Ιδιαίτερη μνεία κάνει ο Νόμος για την απόλυση λόγω μητρότητας καθώς επίσης για την σεξουαλική παρενόχληση στην απασχόληση, τις οποίες θεωρεί ιδιαίτερες μορφές έμφυλης διάκρισης στην απασχόληση. Σημαντικό είναι ότι ο Νόμος επιτρέπει θετικά μέτρα για τη διασφάλιση  της αρχής της ισότητας στην απασχόληση τα οποία εκ πρώτης όψεως φαίνονται να εισάγουν διάκριση υπέρ κάποιου φύλου, για  αλλά στοχεύουν στην βελτίωση της θέσης του αδύνατου μέρους που συνήθως είναι οι γυναίκες. Τέτοια μέτρα σπάνια εντοπίζουμε στην κυπριακή κοινωνία.

Εξασφάλιση της συμμόρφωσης με την απαγόρευση των διακρίσεων στην απασχόληση θεωρούνται οι μηχανισμοί προστασίας που έχει θέσει ο Νόμος: Oι ατομικές καταγγελίες για διάκριση στους Επιθεωρητές Ισότητας του Τμήματος Εργασίας ή στην Επίτροπο Διοικήσεως, η δικαστική προστασία για την πληρωμή αποζημιώσεων, η καταγγελία ποινικής υπόθεσης και η παρακολούθηση της εφαρμογής του Νόμου από την Επιτροπή Ισότητας των Φύλων. Η Επιτροπή Ισότητας των Φύλων έχει θεσμοθετήσει και παρέχει στα θύματα διακρίσεων νομική αρωγή για να διεκδικήσουν δικαστική προστασία και αποζημιώσεις

Οι διακρίσεις στον δημόσιο τομέα δεν είναι ορατές με την πρώτη ματιά αφού υπάρχει ισομισθία. Ανεβαίνοντας όμως την ιεραρχία της δημόσιας διοίκησης είναι εμφανής η επικράτηση των αντρών λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν διαχρονικά οι γυναίκες στην ανέλιξη τους. Σημαντική άμεση διάκριση λόγω φύλου, αντιμετωπίζουν οι γυναίκες υπαξιωματικοί της Εθνικής Φρουράς οι οποίες από της πρόσληψης τους θεωρούνται από τον ίδιο τον Νόμο ως νεώτερες σε υπηρεσία από τους άντρες που προσελήφθηκαν μαζί τους, με αποτέλεσμα να έχουν χάσει σειρά προαγωγών λόγω του φύλου τους και μόνο. Για τις υποθέσεις αυτές έχουν κινηθεί αγωγές στα Δικαστήρια για αποζημιώσεις, αλλά αναμένεται ακόμα η τροποποίηση της νομοθεσίας περί Εθνικής Φρουράς ώστε να συμμορφώνεται με την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων .

Για την σεξουαλική παρενόχληση συνυπεύθυνος με τον πραγματικό δράστη θεωρείται ο εργοδότης, εκτός εάν λάβει πρόσφορα προληπτικά μέτρα προστασίας του εργαζόμενου/ης και αντιμετώπισης της παρενόχλησης .Πιο συγκεκριμένα ο εργοδότης απαλλάσσεται εάν έχει υιοθετήσει Κώδικα για την Πρόληψη και Χειρισμό της παρενόχλησης .Η υποχρέωση προστασίας των εργαζομένων αφορά όλους τους εργοδότες, τόσο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα .

Δυστυχώς μέχρι σήμερα εκτός από το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου κανένας άλλος εργοδότης στον δημόσιο τομέα δεν έχει υιοθετήσει τέτοιο Κώδικα, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι/μενες να είναι εκτεθειμένοι σε αθέμιτες και ανεπιθύμητες παρενοχλήσεις. Αναμένεται ότι το κράτος ως ο μεγαλύτερος εργοδότης του τόπου θα πρέπει να μπει μπροστά ως παράδειγμα συμμόρφωσης με τον Νόμο. Σε πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών (Αύγουστος 2014) η Δημοκρατία καταδικάστηκε σε €5,000 αποζημιώσεις για σεξουαλική παρενόχληση νοσηλεύτριας από γιατρό, λόγω ακριβώς της παντελούς έλλειψης προστασίας της Αιτήτριας από το κράτος , ως εργοδότη αυτής. Σε σχέση με την προστασία από σεξουαλική παρενόχληση στον ιδιωτικό τομέα επικρατεί σκοτάδι, αφού δεν υπάρχει καμία πληροφόρηση τέτοιας συμμόρφωσης με τον Νόμο.

Η αντιμετώπιση των διακρίσεων στην απασχόληση αποτελεί ουσιαστικό κομμάτι  του εθνικού σχεδίου δράσης για την ισότητα ανδρών και γυναικών. Στα πλαίσια ετοιμασίας του νέου εθνικού σχεδίου δράσης η Επιτροπή Ισότητας των Φύλων έχει εισηγηθεί την ενσωμάτωση της αρχής της έμφυλης ισότητας σε όλες τις δημόσιες πολιτικές -το λεγόμενο gender mainstreaming- (όλων των Υπουργείων, φορέων, Υπηρεσιών), έτσι ώστε οι έμφυλες διακρίσεις όχι μόνο να αποτρέπονται στην γένεση τους  αλλά και να αντιμετωπίζονται με θετικά μέτρα, μέσα από την διαμόρφωση των δημόσιων πολιτικών. Αυτό πρέπει να γίνει με την διαμόρφωση δεικτών παρακολούθησης της έμπρακτης εφαρμογής της αρχής της ισότητας, την θεσμοθέτηση ανεξάρτητων μηχανισμών παρακολούθησης και τον ορισμό Λειτουργών Ισότητας σε κάθε Υπουργείο.

Η οικονομική κρίση δεν αποτελεί για κανένα άλλοθι για την αποδυνάμωση της προστασίας αλλά αντίθετα ένας καλός λόγος για δυνάμωμα των μηχανισμών προστασίας αφού οι γυναίκες και οι κοινωνικές πολιτικές είναι τα πιο εύκολα θύματα των περικοπών, των διακρίσεων και της εκμετάλλευσης  .

 Αργεντούλα Ιωάννου,

Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και επαγγελματική Εκπαίδευση