Σκ: Κουκουμά: Επιλέγουμε να προβάλλουμε ως πρότυπο τη γυναίκα των αγώνων

Ομιλία Σκεύης Κουκουμά, ΓΓ της ΠΟΓΟ στην 2η τελετή για το Βραβείο Γυναικείας Προσφοράς «Κατίνας Νικολάου – Κλειώς Χριστοδουλίδου» (26 Νοεμβρίου 2018, Λεμεσός)

Φίλες και Φίλοι,

Αγαπητοί προσκεκλημένοι,

Από μέρους του Γενικού Συμβουλίου του Γυναικείου Κινήματος της ΠΟΓΟ, σας καλωσορίζω στο δεύτερο ετήσιο Βραβείο Προσφοράς «Κατίνας Νικολάου– Κλειώς Χριστοδουλίδου».

Η προσπάθεια που αρχίσαμε πριν ένα χρόνο –για την καθιέρωση αυτού του θεσμού- συνεχίζεται γιατί πιστεύουμε ότι η ίδια η κοινωνία έχει ανάγκη να αναδειχθεί η δράση και η προσφορά των γυναικών του τόπου μας. Να προβάλουμε και να τιμήσουμε το παράδειγμα γυναικών που με τη ζωή και τη δράση τους ταυτίστηκαν με τον αγώνα για τα δικαιώματα της γυναίκας, για την καταπολέμηση κάθε είδους βίας, διακρίσεων και ισοτιμίας σε βάρος της γυναίκας. Γιατί έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στον αγώνα για μια κοινωνία ισότητας και ισοτιμίας. Γυναίκες που είτε ήταν και είναι οργανωμένες στο Κίνημα μας είτε όχι, πάλεψαν για τα ιδανικά και τους στόχους που πιστεύουμε και παλεύουμε και εμείς. Γυναίκες που συνέβαλαν ή συνεχίζουν να συμβάλλουν στην ανατροπή αναχρονιστικών αντιλήψεων που συγκρούστηκαν και συνέτριψαν τα στερεότυπα. Όχι με λόγια, αλλα με αγώνες και δράση!

Ταυτόχρονα, το Βραβείο στοχεύει να κρατήσει στη συνείδηση της κυπριακής Αριστεράς –αλλά και ευρύτερα της κυπριακής κοινωνίας- τη μνήμη δύο πρωτοπόρων γυναικών της κυπριακής Αριστεράς και του γυναικείου κινήματος, της Κατίνας Νικολάου και της Κλειώς Χριστοδουλίδου. Η Κατίνα Νικολάου και η Κλειώ Χριστοδουλίδου, υπήρξαν οι πρώτες γυναίκες που εντάχθηκαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου κατά τη δεκαετία του 1920 και ολόκληρη η πορεία τους ήταν ταυτισμένη με τους αγώνες για την οργάνωση των εργαζόμενων γυναικών, για τα δικαιώματα των γυναικών στη μόρφωση, στη δουλειά, στην οικογένεια, στην κοινωνία, για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας βασισμένης στην κοινωνική ισότητα και στην ισοτιμία των φύλων. Η θεσμοθέτηση του Βραβείου Προσφοράς «Κατίνας Νικολάου – Κλειώς Χριστοδουλίδου» αποτελεί αναγνώριση της πολύχρονης προσφοράς τους που πρέπει να παραμείνει αυτή άσβεστη στη συλλογική μνήμη και συνείδηση.

Στο πρόσωπο τους τιμούμε την Ιστορία της κυπριακής Αριστεράς και του Γυναικείου Κινήματος της Κύπρου. Τιμούμε ολόκληρη τη γενιών των πρωτοπόρων γυναικών που άνοιξαν δρόμους για τη γυναικεία χειραφέτηση στην Κύπρο σε καιρούς δύσκολους αλλά και επικίνδυνους. Η Κατίνα Νικολάου και η Κλειω Χριστοδουλίδου και άλλες γυναίκες όπως η Φωφώ Βασιλείου,  η Φάνη Ολυμπίου, η Λευκή Μαραθοβουνιώτη, η Ευγενούλα Κατσουρίδου, η Αγάθη Χριστοδουλίδου, η Αντιγόνη Χρίστου, η Ελένη Πούλου, η Αγνή Τσαγγάρη, η Αρτεμησία Χαμπή και τόσες άλλες έζησαν σε καιρούς που το να είσαι κομμουνιστής ήταν από μόνο του θυσία και αυταπάρνηση, αλλά να είσαι κομμουνίστρια είχε διπλό και τριπλό τίμημα. Καιροί όπου οι γυναίκες που ασχολούνταν με τα κοινά, οργανώνονταν και είχαν διεκδικήσεις, θεωρούνταν «χαμηλών ηθών», ότι «προσβάλλουν την οικογένεια τους», και άλλα παρόμοια.

Όμως εμείς δεν θέλουμε να τιμούμε την προσφορά τους μόνο γιατί αποτελούν μια λαμπρή σελίδα στην ιστορία. Θέλουμε να τιμούμε την προσφορά τους γιατί θεωρούμε ότι το παράδειγμα τους είναι επίκαιρο. Η στάση ζωής. Η πίστη και η ανιδιοτέλεια. Η πίστη τους σε ιδανικά αλλά και τα ίδια τα ιδανικά.

Γιατί παρά τα βήματα προόδου που έγιναν στη θέση της γυναίκας της Κύπρου (πρόοδος που δεν χαρίστηκε αλλά κατακτήθηκε με αγώνες) η γυναίκα παραμένει δέσμια από δεκάδες μορφές ανισοτιμίας, καταπίεσης, διακρίσεων αλλά και βίας. Η κοινωνική πραγματικότητα είναι αυτή που αποδεικνύει γιατί χρειαζόμαστε ακόμα ΚΙΝΗΜΑ των γυναικών. Οργάνωση των Γυναικών. Και προπαντός ΑΓΩΝΕΣ των γυναικών.

• Πόσο αληθινή είναι η ισότητα –που έχει μεν ενταχθεί στους νόμους και στα συντάγματα- όταν τη στιγμή που οι γυναίκες έχουν ξεπεράσει τους άντρες στην ανώτατη μόρφωση, η ανεργία, ανισομισθία, η φτώχεια να τις κτυπούν πιο έντονα όπως δείχνουν οι στατιστικές σχεδόν όλων των χωρών;
• Ποια είναι η έμπρακτη ισότητα όταν σε πάρα πολλές περιπτώσεις οι εργοδότες απολύουν ή δεν προσλαμβάνουν γυναίκες που είναι έγκυες ή γυναίκες που είναι σε ηλικία για να κάνουν παιδιά, επειδή θέλουν να αποφύγουν να καταβάλουν την άδεια μητρότητας; Για ποια ισότητα μιλά η Ευρωπαϊκή Ένωση όταν πριν μερικούς μήνες το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι θα επιτρέπεται η απόλυση εγκύων εργαζομένων στο πλαίσιο ομαδικών απολύσεων;
• Πόσο ίσες είναι οι ευκαιρίες που έχουν οι γυναίκες να εμπλακούν στη δημόσια ζωή και την πολιτική, όταν η σημερινή γυναίκα όταν σχολάσει από τη δουλειά της, θα την περιμένει ένα δεύτερο μεροκάματο στο σπίτι για να φροντίσει παιδιά, σπίτι, γονείς και πεθερικά;
• Πότε θα καταλάβει η Κυβέρνηση Αναστασιάδη που έχει μέχρι σήμερα κλείσει Κρατικές Στέγες Ηλικιωμένων, Κρατικούς Βρεφοκομικούς/Παιδοκομικούς Σταθμούς και ένα Κέντρο Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων, ότι με αυτές τις πολιτικές η γυναίκα και η οικογένεια των λαϊκών στρωμάτων χάνει ένα πολύτιμο αποκούμπι;
• Γιατί δεν πετύχαμε στην Κύπρο να λειτουργεί επαρκώς και πλήρως στελεχωμένο ένα Κέντρο Μαστού για τις γυναίκες που περνούν τη δοκιμασία του καρκίνου; Γιατί δεν είναι όλα τα γυναικολογικά τμήματα επαρκώς στελεχωμένα;
• Πώς μπορούμε να δηλώσουμε ικανοποιημένες όταν η γυναίκα της Κύπρου συνεχίζει να υποεκπροσωπείται στο Υπουργικό Συμβούλιο, στη Βουλή των Αντιπροσώπων αλλά και στα Δημοτικά και Κοινοτικά Συμβούλια; Τι νόημα έχουν οι διακηρύξεις του Νίκου Αναστασιάδη όταν η παρουσία των γυναικών ΚΑΙ σε αυτό το υπουργικό συμβούλιο παραμένει απογοητευτική και θέτει τη χώρα μας στις τελευταίες θέσεις της Ευρώπης;
• Πόσα συμπεράσματα βγάζουμε για το τι συμβαίνει σε σχέση με τα κυκλώματα σωματεμπορίας και εξαναγκαστικής πορνείας γυναικών, όταν στις πρόσφατες συλλήψεις για εμπορία γυναικών, οι 3 από τους 5 συλληφθέντες ήταν αστυνομικοι;
• Γιατί στην Κύπρο της ανάπτυξης και της προόδου, η άδεια μητρότητας είναι μόνο 18 εβδομάδες και έτσι οι νέες μητέρες αναγκάζονται να αφήνουν τα βρέφη τους μόνο μερικών μηνών, για να επιστρέψουν στη δουλειά;
• Πώς πρέπει να νιώθουμε όταν η Πολιτεία αποτυγχάνει να στηρίξει με κοινωνικά μέτρα και με εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου τις χιλιάδες γυναίκες μονογονιούς που μεγαλώνουν μόνες τους, και με ένα εισόδημα, τα παιδιά τους;
• Τι συμπέρασμα βγαίνει για το συντηρητισμό της κυπριακής κοινωνίας αλλά και του μεγαλύτερου μέρους του πολιτικού κόσμου της Κύπρου όταν χρειάστηκαν τρία ολόκληρα χρόνια πιέσεων και προσπαθειών ώστε να καταφέρουμε να ψηφιστεί από την Βουλή η Πρότασης Νόμου, που κατατέθηκε με πρωτοβουλία του ΑΚΕΛ και της ΠΟΓΟ και η οποία αφορά στον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας των αμβλώσεων και στην κατοχύρωση του δικαιώματος της γυναίκας να αποφασίζει για το σώμα της;  Πόσο ικανοποιημένες μπορούμε να είμαστε με το γεγονός ότι εν έτει 2018 είμαστε υποχρεωμένες να θεσπίσουμε ειδική νομοθεσία –και πάλι με Πρόταση Νόμου του ΑΚΕΛ- ώστε να προστατεύεται μια γυναίκα που θα θηλάσει το βρέφος της σε ένα δημόσιο χώρο;
• Πόσο μεγάλη ντροπή για το κράτος και την κυβέρνηση είναι αυτό που απεκάλυψε και κατήγγειλε πριν μερκούς μήνες η ΠΟΓΟ, δηλαδή τη χρηματοδότηση από την Κυπριακή Δημοκρατία ενός ουροδοχείου με τη μορφή μιας σκυμμένης γυναίκας;
• Πώς μπορεί η Κυβέρνηση σήμερα να πανηγυρίζει για την κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για τη Βία Κατά των Γυναικών όταν αποδεδειγμένα την έχει κουτσουρέψει για οικονομικούς λόγους; Γιατί η κυβέρνηση –σε αντίθεση με αυτό που υποστηρίζουμε έντονα ως ΠΟΓΟ- έθεσε εξαίρεση και επιφυλάξεις της Κύπρου από την ουσιώδη πρόνοια της Σύμβασης, σύμφωνα με την οποία το κράτος θα είναι νομικά υπόλογο όταν αποδεδειγμένα αμέλησε να προστατεύσει μια γυναίκα θύμα βίας;

Όλα αυτά τα ερωτήματα είναι ο λόγος που χρειαζόμαστε ακόμα δουλειά, οργάνωση και αγώνα για τα δικαιώματα της γυναίκας. Για την ισοτιμία των φύλων. Είναι ο λόγος που εμπνεόμαστε από πρωτοπόρες γυναίκες του χθες και του σήμερα στους αγώνες μας. Είναι ο λόγος που απονέμουμε τιμή, εκτίμηση και σεβασμό σε αυτές που μπήκαν και μπαίνουν μπροστά. Αυτά είναι και όσα καθοδηγούν το σκεπτικό μας για την απονομή των ετήσιων βραβείων Γυναικείας Προσφοράς «Κατίνας Νικολάου και της Κλειώς Χριστοδουλίδου».

Φέτος, αγαπητές φίλες και φίλοι, το Εκτελεστικό Συμβούλιο της ΠΟΓΟ επέλεξε στο δεύτερο βραβείο να τιμήσει την φίλη Ανδρούλα Χριστοφίδου Henriques, ιδρύτρια της οργάνωσης Cyprus Stop Trafficking, συγγραφέα και παιδαγωγό και την αείμνηστη Φανή Ολυμπίου, πρώτη Γραμματέα της ΠΟΓΟ.

Η πρώτη τιμώμενη είναι η φίλη Αντρούλα Χριστοφίδου Ενρίκε, μία γυναίκα της σημερινής Κύπρου που αποτελεί ένα παράδειγμα συνεπούς και ανυποχώρητης δράσης απέναντι σε μια από τις πιο βάρβαρες και αποκρουστικές μορφές βίας σε βάρος της γυναίκας: τη σωματεμπορία. Τη σωματεμπορία γυναικών που πέφτουν θύματα των κυκλωμάτων που τις εξαναγκάζουν να εκπορνευτούν, τις χτυπούν, τις βιάζουν, τις έχουν κλειδωμένες και νηστικές για μέρες ολόκληρες. Τις γυναίκες που όταν βρουν τη δύναμη να ξεφύγουν από αυτή την κόλαση και ψάχνουν να βρουν το δίκαιο τους έρχονται αντιμέτωπες με τη διαφθορά στους κόλπους της αστυνομίας, με το κράτος και τη δικαστική εξουσία που θα έπρεπε να κτυπά αλύπητα τους μαστροπούς και τους διακινητές, με τους άνδρες-πελάτες που θεωρούν ότι ανδρισμός είναι να αγοράσεις τον έρωτα μιας γυναίκας.

Στον αγώνα λοιπόν ενάντια σε αυτό το φαινόμενο έταξε τον εαυτό της η Ανδρούλα Χριστοφίδου. Με ένα πείσμα και μια επιμονή το οποίο την καθορίζει. Με το βιβλίο της «Άρωμα Κόλασης» έφερε στο φως πραγματικές συγκλονιστικές μαρτυρίες γυναικών-θυμάτων για τους εφιάλτες που πέρασαν. Όχι αλλού, ούτε πριν πολλά χρόνια. Αλλά στην Κύπρο του σήμερα. Πολύ δε περισσότερο, η Ανδρουλα Χριστοφίδου είναι ο άνθρωπος που έδωσε μάχη για να αλλάξουν οι νόμοι, οι πρακτικές και οι νοοτροπίες. Συγκρούστηκε με υπουργούς, κρατικούς αξιωματούχους και λειτουργούς. Έδωσε το παρόν της σε αμέτρητες εκδηλώσεις και δράσεις για να στείλει το μήνυμα ότι η σωματεμπορία ανθεί και στην Κύπρο. Στάθηκε δίπλα από τις γυναίκες θύματα, για να βρουν χώρο να στεγαστούν, να καλύψουν τις ανάγκες τους, να έχουν ψυχολογική στήριξη. Κατέβηκε στους δρόμους και σε απεργία πείνας έξω απο Υπουργεία. Ύψωσε τη φωνή της κυριολεκτικά. Δεν δέχεται τίποτα λιγότερο από το δίκαιο και το σωστό. Στάθηκε στο πλευρό και των γυναικών μεταναστριών όταν η κυβέρνηση πήρε απόφαση να τις διαχωρίσει από τα παιδιά τους. Υποστήριξε τα ασυνόδευτα παιδιά προσφύγων, τους μετανάστες, τις γυναίκες μονογονιούς. Όταν τη ρώρησε ένας δημοσιογράφος, πώς αντέχεις να τα κάνεις όλα αυτά, απάντησε με απόλυτη σιγουριά και σεμνότητα «Κάμνω τα, για να μεν αντρέπουμαι που ζιω».

Η δεύτερη τιμώμενη είναι η αείμνηστη συντρόφισσα Φανή Ολυμπίου άνηκε σε εκείνη την πρωτοπόρα γενιά στελεχών του Γυναικείου Κινήματος που κατάφεραν δίπλα στα λάβαρα της Κύπρου και της Λευτεριάς, τα λάβαρα της εργατιάς και της κοινωνικής ισότητας να υψώσουν και να κρατήσουν ψηλά το λάβαρο της γυναικείας χειραφέτησης και της ισοτιμίας των φύλων. Σε μια περίοδο μάλιστα που ακόμη και η αναφορά σε ίσα δικαιώματα αντρών και γυναικών ήταν αδιανόητη.

Η Φάνη ήταν εκεί από την αρχή. Κάπου στη δεκαετία του 1940 όταν 22 νεαρές γυναίκες έστησαν την Ένωση Εργαζομένων Γυναικών σε ένα δωμάτιο στην πάροδο Ερμού στο Βαρώσι, το οποίο για να λειτουργήσει έπρεπε η καθεμιά να φέρνει από το σπίτι της την καρέκλα της. Καταπιάστηκαν τότε με τα προβλήματα των γυναικών στα συσκευαστήρια πατατών και πορτοκαλιών, τα εργασιακά ζητήματα στα υφαντουργεία και τα νηματουργία αλλά και με τις γυναίκες που δούλευαν ως υπηρέτριες στα αρχοντόσπιτα, για την ισομισθία των γυναικών δασκάλων και νοσηλευτών, για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών.

Στο πλευρό του Λαϊκού Κινήματος. Έξω από τις φυλακές. Στις μεγαλειώδεις απεργίες του 1948. Στην κινητοποίηση των γυναικών στις αντιαποικιακές διαδηλώσεις. Στο πολιτιστικό κίνημα που ξεδιπλώθηκε μέσα από τις οργανωμένες γυναίκες. Ήταν κάπως έτσι που μπήκαν τα θεμέλια του γυναικείου κινήματος. Η Φάνη Ολυμπίου πρωτοστάτησε στη συνένωση όλων των προοδευτικών γυναικείων οργανώσεων που ήταν διασκορπισμένες σε όλη την Κύπρο και στην ίδρυση της Παγκύπριας Οργάνωσης Δημοκρατικών Γυναικών, η οποία κηρύχθηκε παράνομη από το αποικιακό καθεστώς το 1955 μαζί με το ΑΚΕΛ και τις άλλες οργανώσεις του Λαϊκού Κινήματος. Βγαίνοντας από την παρανομία το 1959 ιδρύεται η Παγκύπρια Ομοσπονδία Γυναικείων Οργανώσεων-η ΠΟΓΟ στην οποία ανέλαβε καθήκοντα πρώτης Γενικής Γραμματέως καθώς και της Επαρχιακής Γραμματέως της ΠΟΔΓ Λευκωσίας.

Η συντρόφισσα Φάνη Ολυμπίου δεν ήταν απλά παρούσα στους αγώνες. Ήταν καθοδηγήτρια, ηγέτιδα, μπροστάρισα. Το ήθος που απέπνεε και η σιγουριά που ενέπνεε, η καθάρια της φωνή και σκέψη, η ολοκληρωτική αφοσίωση στο Κίνημα και στην ιδεολογία, η ανθρωπιά και η ανιδιοτέλεια, η απλότητα των ανθρώπων που ξέρουν ποιοι είναι και πού βαδίζουν, είναι αυτά που έρχονται στη μνήμη όλων όσων τη γνωρίζουμε. Για τη σημερινή γενιά της ΠΟΓΟ είναι τιμή μας που τιμούμε τη Φάνη Ολυμπίου. Και είναι τιμή μας που βρισκόμαστε στις γραμμές στις οποίες βρέθηκε και αγωνίστηκε η αξέχαστη Φάνη Ολυμπίου.

Φίλες και Φίλοι,

Σε μια εποχή που άλλοι προβάλλουν ως επιτυχημένη γυναίκα, τη γυναίκα των εξωφύλλων των περιοδικών, τη γυναίκα της βιομηχανίας της ομορφιάς και των καλλιστείων, τη γυναίκα της αστικής τάξης και των σαλονιών, εμείς –η ΠΟΓΟ- επιλέγουμε να παραφωνήσουμε. Επιλέγουμε να προβάλουμε ως παράδειγμα τη γυναίκα των αγώνων. Τη γυναίκα της οργανωμένης συλλογικής πάλης.  Τη γυναίκα της δράσης και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Τη γυναίκα που στέκεται στο πλευρό των αδυνάτων και όσων δεν έχουν φωνή. Τη Φάνη Ολυμπίου και την Ανδρούλα Χριστοφίδου.

Με αυτές τις σκέψεις, θέλω από μέρους της ΠΟΓΟ να ευχαριστήσω θερμά όσες και όσους εργάστηκαν για την αποψινή βραδιά. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλουμε επίσης στο φίλο γλύπτη Φώτο Δημητρίου που φιλοτέχνησε το βραβείο.

Σας ευχαριστούμε όλες και όλους για την παρουσία σας.

Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 2018, Πολιτιστικό Κέντρο Πάνος Σολομωνίδης, Λεμεσός