Επιλέγουμε να προβάλουμε άλλες γυναίκες ως παράδειγμα!

Ομιλία Σκεύης Κουκουμά, ΓΓ της ΠΟΓΟ στην τελετή για το 5^ο Βραβείο Γυναικείας Προσφοράς «Κατίνας Νικολάου – Κλειώς Χριστοδουλίδου»                                   

 7 Νοεμβρίου 2021, οίκημα ΠΟΕΔ Λευκωσία

ΤΙΜΩΜΕΝΕΣ Η ΕΛΛΗ ΠΑΙΟΝΙΔΟΥ ΚΑΙ Η ΑΓΑΘΗ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΟΥ

Φίλες και Φίλοι,

Αγαπητοί προσκεκλημένοι,

Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στην αποψινή τελετή απονομής του 5^ου Βραβείου Γυναικείας Προσφοράς «Κατίνα Νικολάου– Κλειώ Χριστοδουλίδου» που έχει καθιερώσει το Γυναικείο Κίνημα της ΠΟΓΟ από το 2017.

Το Βραβείο στοχεύει να κρατήσει στη συνείδηση της κυπριακής Αριστεράς –αλλά και ευρύτερα της κυπριακής κοινωνίας- τη μνήμη δύο πρωτοπόρων γυναικών της κυπριακής Αριστεράς και του γυναικείου κινήματος, της Κατίνας Νικολάου και της Κλειώς Χριστοδουλίδου. Η Κατίνα Νικολάου και η Κλειώ Χριστοδουλίδου, υπήρξαν οι πρώτες γυναίκες που εντάχθηκαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου κατά τη δεκαετία του 1920 και ολόκληρη η πορεία τους ήταν ταυτισμένη με τους αγώνες για την οργάνωση των εργαζόμενων γυναικών, για τα δικαιώματα των γυναικών στη μόρφωση, στη δουλειά, στην οικογένεια, στην κοινωνία, για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας βασισμένης στην κοινωνική ισότητα και στην ισοτιμία των φύλων. Η θεσμοθέτηση του Βραβείου στο όνομα τους, αποτελεί αναγνώριση της πολύχρονης προσφοράς τους που πρέπει να παραμείνει  άσβεστη στη συλλογική μνήμη και συνείδηση.

Μετά από 5 χρόνια από την έναρξη  της απονομής  του Βραβείου, εκτιμούμε ότι έχει πλέον καθιερωθεί και αποτελεί το ορόσημο για την αναγνώριση της προσφοράς γυναικών που με τη ζωή και τη δράση τους ταυτίστηκαν με τον αγώνα για τα δικαιώματα της γυναίκας, για την καταπολέμηση κάθε είδους βίας και διακρίσεων σε βάρος της. Ευγενής προσπάθεια μας είναι να προβάλουμε και να τιμήσουμε το παράδειγμα τους, γιατί έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στον αγώνα για μια κοινωνία ισότητας και ισοτιμίας. Γυναίκες που είτε ήταν ή είναι οργανωμένες στο Κίνημα μας είτε όχι, πάλεψαν για τα ιδανικά και τους στόχους που πιστεύουμε και παλεύουμε και εμείς. Γυναίκες που συνέβαλαν ή συνεχίζουν να συμβάλλουν στην ανατροπή αναχρονιστικών αντιλήψεων που συγκρούστηκαν και συνέτριψαν τα στερεότυπα.

Ως Γυναικείο Κίνημα ΠΟΓΟ θεωρούμε ότι η ίδια η κοινωνία έχει ανάγκη την ανάδειξη  της προσφοράς και δράσης τέτοιων αγωνιστριών όπως ήταν η Φωφώ Βασιλείου που τιμήθηκε με το 1^ο Βραβείο, της Αντρούλας Χριστοφίδου Ενρίκε και της Φάνης Ολυμπίου που τιμήθηκαν με το 2^ο Βραβείο, της Sevgul Uludag και της  Χριστίνας Παύλου Σολωμή Πατσιά  με το 3^ο Βραβείο και της Χριστίνας Δημητριάδου και Ελέγκως Παρτζιήλη που τιμήθηκαν με το 4^ο Βραβείο. 

Στο πρόσωπο τους τιμούμε την Ιστορία της κυπριακής Αριστεράς και του Γυναικείου Κινήματος της Κύπρου. Και είναι στρατιά οι γυναίκες που μπήκαν μπροστά και ηγήθηκαν των αγώνων αυτών όπως η Λευκή Μαραθοβουνιώτη, η Ευγενούλα Κατσουρίδου, η Αντιγόνη Χρίστου, η Ελένη Πούλου, η Αγνή Τσαγγάρη, η Τούλα Κοσμά Χριστοφίδου, η Αρτεμησία Χαμπή, η Μαρούλα Σοφόκλη, η Ευγενία Μιχαηλίδου, η Λούλα Τίγκη,  η Μαρούλα Πέτα, και τόσες άλλες που έζησαν σε καιρούς που το να είσαι κομμουνιστής ήταν από μόνο του θυσία και αυταπάρνηση, αλλά να είσαι κομμουνίστρια είχε διπλό και τριπλό τίμημα. Καιρούς όπου οι γυναίκες που ασχολούνταν με τα κοινά, οργανώνονταν και είχαν διεκδικήσεις, θεωρούνταν «χαμηλών ηθών», ότι «προσβάλλουν την οικογένεια τους», και άλλα παρόμοια.

Για αυτό τιμούμε ολόκληρη τη γενιών των πρωτοπόρων γυναικών που άνοιξαν δρόμους για τη γυναικεία χειραφέτηση στην Κύπρο σε καιρούς δύσκολους αλλά και επικίνδυνους. Γιατί το παράδειγμα τους συνεχίζει να είναι επίκαιρο. Για τη στάση ζωής τους και την ανιδιοτέλεια τους. Για τη πίστη τους σε ιδανικά αλλά και για τα ίδια τα ιδανικά.

Την περίοδο που διανύουμε η χώρα μας βρίσκεται ενώπιον σοβαρών προκλήσεων. Η κοινωνία βιώνει τη συνεχή εφαρμογή νεοφιλελεύθερων αντιλαϊκών πολιτικών από την κυβέρνηση Αναστασιάδη- ΔΗΣΥ με επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα της ζωής. Η διαφθορά και η διαπλοκή είναι πλέον ένα καθημερινό φαινόμενο με εμπλεκόμενους τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και το στενό του οικογενειακό περιβάλλον. Ταυτόχρονα το Κυπριακό βρίσκεται σε πρωτοφανές αδιέξοδο εξαιτίας της προκλητικής στάσης της Τουρκίας αλλά και της ολιγωρίας που παρουσιάζεται από μέρους της κυβέρνησης καθιστώντας την οριστική διχοτόμηση πραγματικό κίνδυνο.

Την ίδια στιγμή η Κύπρος και ολόκληρος ο κόσμος έχουν βρεθεί τα τελευταία δύο χρόνια ενώπιον νέων προκλήσεων. Η πανδημία COVID-19 έχει δημιουργήσει ανά το παγκόσμιο, νέες προκλήσεις και έχει εντείνει τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες ενώ οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις συνεχίζουν να δημιουργούν πολέμους και συρράξεις οι οποίες καταστρέφουν ολόκληρες περιοχές του πλανήτη και οδηγούν τους ανθρώπους στο θάνατο και την προσφυγιά.  Σε αυτή την εικόνα προστίθεται και η κλιματική κρίση, με τους ειδικούς να προειδοποιούν για άμεση λήψη μέτρων.

Σε αυτό το πλαίσιο τα δικαιώματα και οι κατακτήσεις των γυναικών υφίστανται σοβαρά πλήγματα. Η αύξηση της φτώχειας και της ανεργίας, η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και η μείωση των υπηρεσιών φροντίδας, η αύξηση της έμφυλης βίας είναι μόνο μερικά από τα παραδείγματα που υπογραμμίζουν πως το Γυναικείο Κίνημα βρίσκεται μπροστά σε νέους αγώνες που επιβάλλεται να είναι ακόμη πιο μαζικοί και ακόμη πιο ισχυροί.

Όλα αυτά θα συζητηθούν διεξοδικά στο επερχόμενο Παγκύπριο Συνέδριο του Γυναικείου μας Κινήματος που θα πραγματοποιηθεί στις 14 Νοεμβρίου 2021 και που προσβλέπουμε ότι μέσα από το διάλογο και τις αποφάσεις που θα ληφθούν, θα ισχυροποιήσουν ακόμη περισσότερο το ρόλο του κινήματος μας στην προώθηση της ισότητας και ισοτιμίας.

Με όλα αυτά υπόψη, αποφασίστηκε ότι το φετινό βραβείο προσφοράς «Κατίνα Νικολάου– Κλειώ Χριστοδουλίδου» να απονεμηθεί σε δύο γυναίκες με ξεχωριστή προσφορά. Δύο γυναίκες που ανέδειξαν με τη ζωή, τη δράση και το έργο τους όσα ο στόχος του βραβείου περιλαμβάνει.

Στην Έλλη Παιονίδου και στην Αγάθη Χριστοδουλίδου.

Η Ελλη Παιovίδoυ γεvvήθηκε στις 3-11-1940 στo χωριό Βασα  Κοιλανίου, στη Λεμεσό. Η μόνιμη κατοικία της είναι στη Λεμεσό, κατά καιρούς όμως έζησε στη Λευκωσία, στην Αθήνα και στη Νέα Υόρκη.

Σύζυγος της ο συγγραφέας και κοινωνικός παράγοντας Πανίκος Παιονίδης που απεβίωσε πρόσφατα. Παιδιά της ο Νίκος Παιονίδης και η Μελίνα Παιονίδου και εγγονές της η Μαργαρίτα και Ελλη Παιονίδου και η Μαρίνα Σπανού.

Η Έλλη Παιονίδου είναι μια πολυγραφότατη συγγραφέας. Όμως δεν τη τιμούμε μόνο γι’ αυτό.Τη βραβεύουμε γιατί είναι ένας σπάνιος πνευματικός άνθρωπος. Ποίηση, πεζογραφία, βιβλία, μεταφράσεις αλλά και κοινωνική και πολιτική δράση με έμφαση στην επαναπροσέγγιση ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων σε μια εποχή που κάτι τέτοιο απαιτούσε μεγάλο θάρρος. Η Έλλη αψήφησε κάθε δυσκολία και τόλμησε να συμβάλει στο κίνημα με το δικό της τρόπο.

Εργάστηκε ως κειμενογράφος και δημοσιογράφος στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο και σε διάφορα έντυπα στηv Κυπρo και στηv Ελλαδα. Εξέδωσε πάνω από τριάvτα βιβλία, πoίηση, πεζογραφία, βιβλία για παιδιά και vέoυς. Βιβλία της έχoυv κυκλοφορήσει στη Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία, Σλoβεvία, Πορτογαλία, Βoυλγαρία, Σλoβακία και Κίνα. Θα ήθελα πραγματικά να μπορούσα να παρουσιάσω το έργο της και να απαριθμήσω τους τίτλους των βιβλίων της. Με κύρια χαρακτηριστικά της έμπνευσης και δημιουργίας της, την ευαισθησία  και την αγάπη της για τα παιδιά και τον άνθρωπο και αξιοποιώντας τον οξυδερκή κριτικό της λόγο, έχει καταξιωθεί ως μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης κυπριακής λογοτεχνίας και της ευρύτερης πνευματικής και πολιτιστικής ζωής του τόπου μας.

Η Έλλη Παιovίδoυ τιμήθηκε  για το έργο της 5 φορές με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας Κύπρου, καθώς και με το Βραβείο του  Συνδέσμου Παιδικού-Νεανικού Βιβλίου, τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά και αναγράφηκε στον τιμητικό κατάλογο του Παγκόσμιου Συνδέσμου Παιδικού Βιβλίου. Το μυθιστόρημα της «Μαγδαληνή, Μάγδα, Μάγκυ» τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος και μεταφράστηκε και κυκλοφορεί στη Γερμανία (Κολωνία, Εκδόσεις Ρωμιοσύνη), στη Ρουμανία και στην Βουλγαρία. Είvαι μέλoς της Διεθvoύς Εvωσης Κριτικώv Λoγoτεχvίας, της Εταιρείας Ελλήvωv Συγγραφέωv Ελλάδας και Κύπρoυ, του ΠΕΝ, τoυ Συvδέσμoυ Παιδικoυ Βιβλίoυ και διετέλεσε μέλoς της Διεθvoύς Κριτικής Επιτρoπής Λoγoτεχvικoύ Βραβείoυ Νoηστατ τoυ Παvεπιστημίoυ της Οκλαχόμα.

Έχει ασχoληθεί σoβαρά με την απόδοση στην Ελληνική γλώσσα στίχων γάλλωv, ρώσωv, βoυλγαρωv, oυγγρωv, τoύρκωv και άλλωv πoιητώv. Σε συvεργασία με λoγoτέχvες της Σλoβεvίας και της Ουγγαρίας ετoίμασε δύo Αvθoλoγίες Κυπριακής Πoίησης πoυ κυκλoφόρησαv αvτιστoίχως στις δυό χώρες. Δική της απόδοση είναι και τo γvωστό πoίημα της Νεσιέ Γιασίv “Πoιο από τα δυό μισά” στα ελληvικά. Στίχοι της μελoπoιήθηκαv απo Κύπριoυς και Ελλαδίτες συvθέτες, ανάμεσα τους ο Μάριος Τόκας.

Η Έλλη Παιονίδου σε όλα αυτά τα χρόνια βρέθηκε δίπλα σε ηχηρά ονόματα της Ελληνικής και Παγκόσμιας λογοτεχνίας όπως είναι ο Νιηφόρος Βρεττάκος, ο Νίκος Καββαδίας, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Ευγένη Γεφτουσιένκο, ο Αντρέι Βοζνεσένσκι, η Λέντα Μίλεβα και άλλοι.

Μέσα από το έργο της αλλά και με την προσωπική της παρουσία,  η Έλλη Παιονίδου είχε και έχει έντονη κοινωνική δράση. Υπήρξε και εξακολουθεί να είναι ενεργό και δραστήριο μέλος της κοινωνίας των πολιτών στους αγώνες του λαού μας για την λύση του Κυπριακού και για την απελευθέρωση της Πατρίδας μας καθώς και για κοινωνική δικαιοσύνη, προστασία του περιβάλλοντος και Ειρήνη στον Κόσμο.

H  Αγάθη Χριστοδουλίδου, από το γένος Ζαχαριάδη, γεννήθηκε το Δεκέμβρη του 1923 στη Λάρνακα και το 1944 παντρεύτηκε το Γιώργο Χριστοδουλίδη με τον οποίο απέκτησαν τρία παιδιά, τη γιατρό Βέρα Χριστοφίδου, τον πρώην βουλευτή του ΑΚΕΛ Δώρο Χριστοδουλίδη και τον Άριστο Χριστοδουλίδη.

Η Αγάθη Χριστοδουλίδου υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος της ΠΟΔΓ και της ΠΟΓΟ, την οποία υπηρέτησε για δεκαετίες με συνέπεια και χαρακτηριστική μαχητικότητα από διάφορα σώματα. Στα χρόνια της αποικιοκρατίας μάλιστα, η συμβολή της Αγάθης στον αγώνα για την απόλυση των πολιτικών κρατουμένων ήταν πρωταγωνιστική. Εκείνη την περίοδο όπου το ΑΚΕΛ είχε τεθεί εκτός νόμου από τους Βρετανούς αποικιοκράτες και δεκάδες ηγετικά του στελέχη ρίχθηκαν στη φυλακή, η Αγάθη Χριστοδουλίδου μαζί με άλλα στελέχη του γυναικείου κινήματος βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των κινητοποιήσεων με αίτημα την απόλυση των πολιτικών κρατουμένων, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο συζυγός της, Γιώργος Χριστοδουλίδης, ηγετικό στέλεχος του ΑΚΕΛ και Δήμαρχος τότε της Λάρνακας. Οι κινητοποιήσεις αυτές και η γενικότερη ανυποχώρητη πολιτική δράση της Αγάθης Χριστοδουλίδου ενόχλησαν το αποικιακό καθεστώς που της επέβαλε να παρουσιάζεται καθημερινά σε αστυνομικό σταθμό αλλά και να κλείνεται στο σπίτι από τη δύση του ηλίου κάθε μέρα.

Κανένα τέτοιο εμπόδιο, καμιά αντιξόοτητα δεν στάθηκε ικανή να λυγίσει το αγωνιστικό φρόνημα της συναγωνίστριας Αγάθης και την ολοκληρωτική αφοσίωση της στο δίκαιο του Λαού μας. Ακόμα και το 1974. Τότε, η Αγάθη Χριστόδουλίδου μαζί με άλλες δύο γυναίκες, την Αγνή Τσαγγάρη και την Τούλα Χαραλάμπους, ήταν οι τρεις γυναίκες της Λάρνακας που συνελήφθησαν από τους φασίστες πραξικοπηματίες της ΕΟΚΑ Β΄ και κρατήθηκαν μέχρι και την τουρκική εισβολή.

Και στα χρόνια που ακολούθησαν η Αγάθη Χριστοδουλίδου αναδείχθηκε σε εξέχουσα προσωπικότητα της Λάρνακας και ξεδίπλωσε μια πλούσια και πολυσχιδή κοινωνική δραστηριότητα. Κατά τη διάρκεια της δημαρχίας του συζύγου της στη Λάρνακα, υπηρέτησε από τη θέση του Προέδρου το Σύνδεσμο Φίλων του Μελάθρου Ευγηρίας. Παράλληλα, δραστηριοποιήθηκε έντονα για τα δικαιώματα και την ευημερία των στρατευμένων νέων της Κύπρου, όντας ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της Επαρχιακής Επιτροπής Λάρνακας-Αμμοχώστου της Παγκύπριας Επιτροπής Μητέρων και Συγγενών Εθνοφρουρών. Το πάρκο που βρίσκεται στην είσοδο της Αραδίππου που φιλοξενεί το Μνημείο της Μάνας Πρόσφυγα, της Μάνας του πεσόντα, του αγνοούμενου και την εγκλωβισμένη μάνα έγινε πραγματικότητα χάρη στην έμπνευση και στις άοκνες και επίμονες προσπάθειες της Αγάθης Χριστοδουλίδου και θα αποτελεί καθημερινή μαρτυρία του πολύπλευρου κοινωνικού της έργου. Ταυτόχρονα έχει εκδώσει ποιήματα της που τα αποτυπώνει στο βιβλίο της «Η όμορφη Μικρή μου Πολιτεία» αφιερωμένα στη γυναίκα, στην ειρήνη, ενάντια στον πόλεμο και την αδικία: Γυναίκα, σε είδα σε τσίρκο να δαμάζεις άγρια θηρία, Σε είδα σε κλινική να θεραπεύεις ανθρώπους, Σε είδα νέα κόρη, να φιλεύεις ξένου, Σε είδα γριά σε πάρκα ν’ αγναντεύεις τους καιρούς της νιότης σου. Γυναίκα πότε θα μπορέσεις να δαμάσεις τον πόλεμο;  Πότε, πότε η Ειρήνη για πάντα στο κόσμο να φανεί;

Όλα αυτά τα χρόνια η Αγάθη Χριστοδουλίδου έμεινε μια αταλάντευτη κομμουνίστρια, μια μαχητική παρουσία σε όλους τους αγώνες και σε όλες τις στιγμές –και στις νίκες αλλά και στα δύσκολα- του Λαϊκού Κινήματος της Κύπρου. Τόσο από τις γραμμές του Γυναικείου Κινήματος της ΠΟΓΟ, το οποίο υπηρέτησε  από το επαρχιακό κίνημα της Λάρνακας και  από τα κεντρικά καθοδηγητικά σώματα του Γενικού και του Εκτελεστικού Συμβουλίου, όσο και του Κόμματος της Εργατικής Τάξης του ΑΚΕΛ, αφού διετέλεσε μέλος της Επαρχιακής Επιτροπής του ΑΚΕΛ Λάρνακας. Για τη δράση της αυτή στην ΠΟΓΟ και το ΑΚΕΛ βραβεύτηκε με τα μετάλλια των 50 και των 80 χρόνων προσφοράς.

Η πιο μεγάλη τιμή όμως για την Αγάθη Χριστοδουλίδου είναι η καταξίωση που κατέκτησε στη συνείδηση της κοινωνίας της Λάρνακας, στη συνείδηση της Κύπρου και του λαού της, στη συνείδηση της εργατικής τάξης και των γυναικών της. Η Άγαθη Χριστοδουλίδου κατέχει το μεγαλύτερο τίτλο τιμής: λαϊκή αγωνίστρια, ανυποχώρητη λαϊκή αγωνίστρια που πρόσφερε από όποιο μετερίζι βρέθηκε!

Φίλες και Φίλοι,

Ζούμε σε παράξενες εποχές. Σε εποχές όπου το πρότυπο γυναίκας οικοδομείται πάνω στις αξίες της εύκολης και γρήγορης κατανάλωσης, στις προσταγές της μόδας, της βιομηχανίας ομορφιάς και του κόσμου του θεάματος. Καλλιεργείται μάλιστα η άποψη πως επιτυχημένη γυναίκα είναι η γυναίκα της αστικής τάξης, εκείνη που κατάφερε,  όπως λένε, μόνη της να ανελιχθεί χωρίς να συνυπολογίζουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και ιδιαίτερα όσες προέρχονται από τα λαϊκά στρώματα και τις ευάλωτες ομάδες. Σε αυτή την εποχή, εμείς επιλέγουμε να προβάλουμε άλλες γυναίκες ως παράδειγμα. Τις γυναίκες της κοινωνικής και πολιτιστικής προσφοράς. Αυτές που αναδείχτηκαν πρώτες μεταξύ ίσων, που έδωσαν τις μάχες τους στα πλαίσια της συλλογικής οργανωμένης πάλης. Τις γυναίκες που ξεχωρίζουν για την πνευματική τους καλλιέργεια, που στέκονται στο πλευρό των αδύνατων και εκείνων που δεν έχουν φωνή.  Την Έλλη Παιονίδου και την Αγάθη Χριστοδουλίδου

Με αυτές τις σκέψεις, θέλω από μέρους της ΠΟΓΟ να ευχαριστήσω θερμά όσες και όσους εργάστηκαν για την αποψινή βραδιά. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλουμε στον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, στο ΡΙΚ που αποδέχτηκε να είναι ο χορηγός επικοινωνίας μας και  στο γλύπτη,  Φώτο Δημητρίου που φιλοτέχνησε το βραβείο.

Σας ευχαριστούμε όλες και όλους για την παρουσία σας.